Sve od neolita do dolaska Rimljana: Šta je otkriveno od arheološkog nasleđa Paraćina za dve godine

JOŠ se čuveni austrougarski istraživač balkanskih starina Feliks Filip Emanuel Kanic (1829-1904) polovinom 19. veka bavio ostacima materijalne kulture paraćinske opštine, o čemu je pisao u svom obimnom delu "Srbija, zemlja i stanovništvo od rimskog doba do kraja XIX veka". Osnivanjem Zavičajnog muzeja Paraćin 1978. godine briga o zaštiti kulturnog nasleđa podignuta je na profesionalni nivo, a kako ističe dr Vesna Vučković, viši kustos-arheolog te ustanove, na teritoriji Paraćina je vrlo brzo evidentirano preko sto arheoloških lokaliteta i sakupljena obimna građa sa 200.000 predmeta. Paraćinski muzej je u saradnji sa Arheološkim institutom iz Beograda pre oko dve godine pokrenuo projekat "Arheološko nasleđe Paraćina". Na čelu tima istraživača, pored Vučkovićeve, nalazi se i dr Vojislav Filipović, naučni saradnik Arheološkog instituta.

UZIMAJUĆI u obzir broj arheoloških lokaliteta, projekat smo pokrenuli sa ciljem da očuvamo kulturno nasleđe i rekonstruišemo život ljudi, pre svega iz perioda praistorije. Naš rad je do sada bio usmeren na lokalitete u gradu, poput nalazišta Bolnica, Zelengorska ulica i Gloždak, koja su odranije poznata u stručnoj literaturi. Lokalitet Gloždak su krajem pedesetih i početkom šezdesetih godina prošlog veka istraživali naši poznati arheolozi, akademik Milutin Garašanin i njegova supruga Draga, tada kustosi Narodnog muzeja u Beogradu - objašnjava, za "Novosti", dr Vesna Vučković. Danas je Gloždak gradsko naselje, ali u to vreme su tu bile njive. U planu je tada bila izgradnja ciglane, pa je zbog toga istraženo 180 kvadrata i nađena su dva posebna, vremenski različita kulturna horizonta.

PROČITAJTE JOŠ - Gvozdeno doba na trasi gasovoda

- Mlađi je sadržao ostatke nekropole iz I veka naše ere, dok je stariji horizont sadržao bronzanodopske urne sa ostacima spaljenih pokojnika, što je nedvosmisleno ukazalo na još jednu nekropolu. Reč je o groblju ljudi koji su živeli u periodu poznog bronzanog doba od 1.450. do 1.200 godine pre naše ere. Tako je otkrivena čuvena Paraćinska kulturna grupa bronzanog doba - kaže dr Vučković.

VUČKOVIĆEVA ističe da su interesantna i druga dva nalazišta - Zelengorska ulica i Bolnica. Upornošću paraćinskih arheologa Marina Brmbolića, Predraga Vučkovića i Aleksandra Srndakovića, sakupljen je pokretni materijal sa čak 11 lokacija na potezu između Crkve Svete Trojice, fabrike stakla i Nemanjine ulice, te u samom bolničkom krugu. Nalazi su pronađeni uglavnom tokom izgradnje privatnih kuća, a devedesetih godina sprovedena su i iskopavanja u krugu Bolnice. Analizom otkrivenog materijala utvrđeno je da je severna obala Crnice bila nastanjena u kontinuitetu još od starijeg bronzanog doba pa do dolaska Rimljana, dok su nalazi iz južnog dela bolničkog kruga ukazivali i na prisustvo Starčevačke kulture.

Dr Vesna Vučković

PRIPREMA PREZENTACIJE

SKORO 60 godina nakon prvih istraživanja, arheološki lokaliteti u gradu ponovo su bili u centru pažnje, sada arheologa iz Paraćina i Beograda. Dr Vučković kaže da su primenjene različite istraživačke metode u sakupljanju i obradi novih i postojećih podataka, te da je u pripremi prezentacija veoma zanimljivih i, naglašava, arheologiji dosad nepoznatih rezultata.


STARČEVAČKA KULTURA

NA područje centralnog Balkana pripadnici Starčevačke kulture dolaze oko 6.200 godine p. n. e, a istraživanja upućuju da su se ovi ljudi bavili uglavnom stočarstvom. Njihovo prisustvo otkriveno je nalazima iz južnog dela bolničkog kruga u Paraćinu, ali i u drugim delovima te opštine, u atarima sela Lebina, Stubica, Busilovac. Drenovac, Svojnovo i Raševica.