OSAM DANA DO OTVARANJA NARODNOG MUZEJA: Planetarne atrakcije Lepenski Vir i Vinča

NAJVREMEŠNIJI eksponat Narodnog muzeja, među 400.000 arheoloških, istorijskih, numizmatičkih, umetničkih predmeta, retkih knjiga, arhivskih dokumenata, jeste u svetu jedinstvena vilica hominida sa lokaliteta Mala Balanica, stara pola miliona godina. Ostali eksponati iz praistorije sa ovih prostora podeljeni su u nekoliko zbirki - za paleolit i mezolit, Lepenski vir, stariji i mlađi neolit i eneolit, zbirke bronzanog i gvozdenog doba.

Najveći deo eksponata, alatki od kostiju, okresanog kamena i životinjskih kostiju, iz zbirke paleolita i mezolita čine nalazi sa lokaliteta Šalitrena pećina kod Mionice, a ima ih i sa nalazišta Velika i Mala Balanica i Pešturina u blizini Niša, kao i Hadži-Prodanova pećina kod Ivanjice. Inače, Šalitrena pećina je jedan od najbogatijih i najznačajnijih gornjopaleolitskih lokaliteta u jugoistočnoj Evropi.

Početkom 20. veka u muzej su pristigli prvi predmeti koji čine zbirku za stariji neolit, a reč je o nalazima sa lokaliteta Starčevo kraj Pančeva, Pavlovac (Čukar i Gumnište) pored Vranja, Nosa - Biserna obala u blizini Subotice, Tečić u Šumadiji, Ajmana, Mala Vrbica i Arija Babi u Đerdapu. Najbrojniji su keramički predmeti - posude, tegovi, pršljenci, glačalice... Tu su i alatke od glačanog kamena za obradu drveta i kože, i sitnjenje žitarica, oruđa i oružja od okresanog kamena, alatke od kosti i roga, nakit, žrtvenici, figurine, model peći, ali i veoma atraktivne slikane posude besprekorne izrade.

PRARODITELjKA Skulptura iz Lepenskog vira

Čuvena vinčanska kultura zastupljena je u zbirci za mlađi neolit i eneolit, a dospela je sa lokaliteta Belo brdo (Vinča), Pločnik kod Prokuplja i Belovode u blizini Petrovca na Mlavi. Ova zbirka svedoči o pojavi metalurgije prvi put u svetu, i to upravo kod nas. Tako muzej čuva prve metalne artefakte - bakarna dleta, sekire, čekiće, igle, perle, priveske, kalupe... Karakteristične su i keramičke antropomorfne posude, kao i zoomorfne i antropomorfne figurine, koje su, uz ukrasnu, imale i ritualnu namenu.

PROČITAJTE I: DEVET DANA DO OTVARANjA NARODNOG MUZEJA: Od Kašanina do Trifunovića

U zbirci bronzanog doba izdvajaju se posude (pehari, urne...), kao i bogato ukrašene statue zvonastog oblika, koje potiču iz svih delova Srbije. Ipak, ističu se Dupljajska kolica, okruglog oblika na tri točka, koja vuku barske ptice, sa statuetom koja predstavlja figuru muškog božanstva, pronađena u okolini Vršca, ali i bogato ukrašena grivna iz Drvna, kao i mač i dijadema - grobni nalaz iz Konjuše. Nekoliko izvanrednih ukrasnih predmeta od zlata potiče iz Velike Vrbice kraj Kladova.

Oruđe, nakit, predmeti za svakodnevnu upotrebu od gvožđa, bronze, srebra i zlata, kao i čuveni srebrni pojasevi tipa “mramorac” iz sredine 5. veka, ostava iz Čuruga s početka latenskog perioda, konjska oprema iz Velikog Vetrena, srebrne šarnirske fibule iz Aleksinca, keltski mačevi i noževi - sve to čini zbirku gvozdenog doba.

Iz nekropola u Trebeništu, Radolištu, iz Novog Pazara i Budve, ali i sa lokaliteta Kale - Krševica kod Bujanovca i Stobi u Makedoniji, potiču predmeti iz grčko-helenskog perioda. U okviru bogatih kneževskih grobova sa nekropole Trebenište otkrivene su zlatne maske, sandale, vojnička oprema, nakit, bronzane i staklene posude. Kao vrhunsko zanatsko umeće izdvaja se korintski krater iz Trebeništa s predstavom konjanika, jedan od retkih takvih sačuvanih predmeta, posebno izvan grčkog sveta. Od antičkih grčkih predmeta koji su putem poklona dospeli u muzej ističu se slikane posude iz Olbije (južna Rusija), među kojima značajno mesto zauzima zvonoliki krater s predstavom Dionisa i Arijadne, ali pre svih mermerna kopija Fidijine skulpture “Atena Partenos”.

FIGURINA Vinčanska kultura

PRVE SKULPTURE U SVETU

SVETSKI jedinstvena je zbirka Lepenski vir, sa monumentalnim ribolikim skulpturama za koje se veruje da su prva vajarska dela u civilizaciji. Sve što je pronađeno na ovom senzacionalnom lokalitetu otkrivenom prilikom arheoloških iskopavanja u okviru projekta Đerdap I, krajem šezdesetih godina, čuva se upravo u Narodnom muzeju, a to su predmeti od kosti i roga - igle, udice, spatule, nakit od kosti i školjki, keramičke posude, predmeti od okresanog i glačanog kamena, žrtvenici, figurine i amuleti...