Svetiteljka čuva čudotvorni izvor na Kalemegdanu

U BEOGRADU postoji malo mesta koja žiteljima glavnog grada ulivaju tako jako poštovanje kao što je to kapela Svete Petke na Kalemegdanu. Uz zidine Beogradske tvrđave svila se uz Crkvu Ružicu, iznad izvora čudotvorne vode koji je mnogima doneo isceljenje.

Nije to od juče. Vekovima unazad putopisci koji su prolazili kroz naš grad beležili su poseban odnos ovdašnjih žitelja prema tom izvoru. Često obesne Osmanlije nisu davale Srbima da mu prilaze zbog blizine samog vojnog utvrđenja, a kada su Austrijanci zaposeli grad početkom 18. veka ukinuli su tu zabranu, ali su ubrzo ostali zatečeni silnom navalom ondašnjeg naroda kao i poštovanjem koje je imalo prema beogradskoj svetoj vodi.

Izvor je posvećen Svetoj Petki, zaštitnici grada koja je dugo počivala u Hramu Uspenija Presvete Bogorodice, koji je Sulejman pretvorio u džamiju, da bi je kasnije Austrijanci potpuno srušili. Mošti svetiteljke su poneli sa sobom Srbi koji su bili prognani u Istanbul, da bi posle vekova lutanja, od Varne stigle do rumunskog grada Jaši, u kojem se i danas nalaze.

Današnji izgled kapele načinjen je prema projektu jednog od najvećih srpskih arhitekata Momira Korunovića, 1937. godine. Kako nam je objasnila Đurđija Borovnjak, istraživač i autor publikacije „Verski objekti u Beogradu“, povodom izložbe priređene u Istorijskom arhivu grada, na mestu današnje kapele postojala je stara bogomolja iz vremena posle 1867. godine i odlaska Turaka iz Beograda.

- Korunović se opredelio za princip poštovanja stanja koje je zatekao, i u projektovanju nije želeo da remeti zatečeni ambijent i prostornu celinu - objasnila je Đurđija Borovnjak vizije starog arhitekte. - Međutim, na samom početku radova, odnosno prilikom kopanja temelja, pojavili su se prvi problemi.

Graditelji crkve su posle nekoliko udara ašovom naleteli na skelete. To su bili ostaci branilaca Beograda iz 1914. i 1915. godine. Očigledno je da su ostali zatrpani u jednom od mnogobrojnih rovova koji su opasavali Kalemegdan i obale Save i Dunava, odakle su branili grad od nadmoćnijih i brojnijih Austrougara i Nemaca. Danas su kosti heroja prebačene u spomen-kosturnicu ispod Jakšićeve kule, tek nekoliko desetina metara od mesta gde su ih kuršumi sustigli i odvojili od ovozemaljskog bitisanja.

DRAGOCEN SNIMAK

JEDNA od najdragocenijih fotografija koju je uspela da pronađe Đurđija Borovnjak jeste snimak koji se čuva u Istorijskom arhivu Beograda.

Na snimku su patrijarh srpski Varnava i Milosav Stojadinović, potpredsednik Opštine grada Beograda, ispred stare Kapele Svete Petke, snimljeni 1931. godine. Donedavno je bilo uvreženo mišljenje da više nema snimaka crkve koja je prethodila današnjoj, ali marljivo istraživanje naše sagovornice ipak je dalo sjajan rezultat, a nama zadovoljstvo da stvorimo predstavu o tom vremenu.

IZVOR vode ispod Kapele Svete Petke samo jednom je tokom istorije usahnuo. Kako nam je potvrdio otac Duško Jovičić, sveštenik koji brižno vodi računa o ove dve bogomolje, na samom početku Prvog svetskog rata izvor je naprasno presušio, što je umnogome protumačeno kao veoma loš znak.

Istina, tako je i bilo, i usledila je srpska golgota i zlopaćenje po albanskim gudurama, da bi poslednjih ratnih meseci voda ponovo potekla. To je bilo o danu Svetog apostola Onisima, 28. februara 1918. godine. Tada se i u narod vratila već pomalo usahla nada da će sloboda opet stići u Beograd, a da će ga okupatori napustiti.

Tako je i bilo.