Najmanja crkva brvnara u Srbiji, u Peti, odoleva vremenu dva i po veka

Pošto su utihnula zvona Pećke patrijaršije (1766. godine), crkve brvnare je bilo teško napraviti, a još teže sačuvati. U narodnom predanju prenosi se, kao i za druge bogomolje tajno podizane na najskrovitijim mestima, da je crkvica u Peti, kako je narod zove, "tu doletela", da su "vile noću prenele japiju"...

- CRKVA se nalazila u šumovitom predelu Murtenice, na posedu turskog age Šećeragića. Prema predanju koje je su zapisali sveštenici iz loze Popovića u Kućanima, goneći hajduke Turci iz Nove Varoši su pronašli novopodignutu crkvicu zatvorenih vrata, pa je spahija Turkmanović naredio da se odvale. Kako to nisu uspeli, on je petom udario u njena vrata i pao mrtav na zemlju. Tako je mesto na kome se svetinja nalazi nazvano Peta - kazuje Zorica Zlatić Ivković, istoričar umetnosti iz Sirogojna.

U pohodu pljačkaša 1806. godine do temelja je spaljen parohijski hram Vazneselja u Borju, ali je malu bogomolju u Peti zaštitio aga, vlasnik zemlje. Pljačkanju crkvice usprotivio se Grba, koji se o njoj starao, te mu Turci odseku glavu, odnevši je zajedno sa ukradenom knjigom - prazničnim minejom štampanim u Moskvi 1701. godine.

NAJSTARIJI pomeni hrama u Peti nalaze se u tekstovima sinđelija koje su raški mitropoliti upućivali kućanskim sveštenicima - prvi put 1782. godine, u nabrajanju mesta koja čine parohiju, a zatim 1803. godine. Crkva je sagrađena tesanim borovim talpama na tek naznačenim temeljima dugim 6,5 i širokim tri metra.

Crkva brvnara u Peti, kraj groblja familija Grbića i Brkovića, pod zaštitom je države od 1948. godine. Deo crkvenog mobilijara prenet je pre osam decenija u novu bogomolju obližnjeg sela Negbina. I dalje se u priprati male brvnare nalazi kamena posuda - agijazma u kojoj se čuvala osvećena bogojavljenska voda. Oblikom je nalik srodnim posudama sačuvanim u mnogim srednjovekovnim, a naročito hramovima iz vremena turske okupacije.