Nepoznati putopisi Krakova

AKO je nekom srpskom piscu burni životni put odredio i književnu sudbinu, onda je to svakako Stanislav Krakov (1895-1968). Važio je za jednog od najznačajnijih predstavnika modernog proznog izraza dvadesetih godina 20. veka, ali je iz neknjiževnih razloga dugo bio gurnut u zaborav. Nedavno objavljena njegova knjiga "Putopisi" (izdavač "Dereta"), koju je priredio pisac Mirko Demić, predstavlja ne samo lepo književno iznenađenje, već i pravu poslasticu za ljubitelje ovog žanra. A u pripremi su još dve putopisne knjige, ovog neobičnog autora pustolovnog duha, velike kulture i blistavog stila.

Rođeni Kragujevčanin poljskog porekla sa 16 godina je uzeo pušku u ruke, učestvujući najpre u balkanskim, a zatim i u Prvom svetskom ratu, odakle se vratio sa 17 rana i devet odlikovanja. Pravnik po struci, radio je kao novinar i urednik nekoliko listova i časopisa, bio direktor Radio Beograda, romansijer, veliki zaljubljenik u avijaciju i film. Sačuvan je samo jedan njegov igrano-dokumentarni film "Za čast otadžbine" (1931), dok je drugi "Kroz zemlju naših careva i kraljeva" (1932) zauvek izgubljen. Zbog političkog delovanja i podrške Milanu Nediću, koji mu je bio ujak, dugo godina živeo je u emigraciji, gde je i umro, a njegovo stvaralaštvo je prećutkivano i nepravedno osporavano.

PROČITAJTE I:Pojavili se do sad neobjavljeni rukopisi Pavla Vuisića

- Ono u čemu je bio spisateljski najproduktivniji, a možda i najbolji, u putopisu, do danas nije ukoričeno, sem nevelike knjige "Po južnoj Srbiji" iz 1926. - kaže Demić. - Najveći broj putopisa nastalih uglavnom u trećoj i početkom četvrte decenije prošlog veka, ostao je razasut po novinama i časopisima, štampanim između dva svetska rata. To nije uspelo ni književnom istoričaru Gojku Tešiću, kome pripadaju neosporne zasluge za napor da devedesetih godina prošlog veka Krakova vrati u srpsku književnost, objavivši romane "Krila" i "Kroz buru", kao i da rekonstruiše zbirku novela, nazvavši je "Crveni Pjero".

U prvom objavljenom tomu su putopisi nastali tokom njegovog putovanja po severnoj Africi i Sredozemlju. Knjigu otvaraju stranice o Gibraltaru, toj "nevidljivoj tvrđavi Engleske", kojoj su čar davale kafane sa ženskim orkestrima, a zatvaraju utisci iz Lihtenštajna, "zemlje radosti i mira", sa samo jednim ministrom i tri žandarma i poslednjim vojnikom koji je 64 godine bio u penziji. Čitalac može da uživa i u izuzetnim putopisnim pričama iz Maroka, Alžira, Tunisa, Turske, Bugarske, Portugalije, Španije, Francuske, Italije, Holandije, Poljske... U knjizi je objavljeno i nekoliko manjih zapisa, prvi put štampanih iz rukopisa, pronađenih u rukopisnoj zaostavštini Krakova koja se i danas čuva u Arhivu Jugoslavije.

Demić je uveren da putopisi Stanislava Krakova spadaju u red najuspelijih i najzanimljivijih u srpskoj književnosti 20. veka i da njegovo ime zaslužuje da se nađe kraj korifeja srpskog putopisa, kao što su Isidora, Crnjanski, Rastko Petrović, Vinaver i G. Božović.

NEBOPISI

U DRUGOM tomu biće objavljen najveći deo putopisa nastalih sa njegovih putovanja po Jugoslaviji - otkriva Demić za "Novosti". - U trećoj knjizi, koja nosi radni naslov "Letenja kao ekstaza nerava", sakupljeni su njegovi putopisi/nebopisi, nastali posle krstarenja avionima jugoslovenskim nebom, kao i serija reportaža sa prvog krstarenja DOH-a (1930-1931), tada najvećeg hidroaviona na svetu čija je ruta vodila od Amsterdama, preko Sautemptona, u Engleskoj, duž francuskih i portugalskih obala, sve do Las Palmasa.