Beogradske priče: Gročanska čaršija starija od Skadarlije

ODUVEK je Gročanska čaršija - glavna ulica u ovoj varošici, bila tretirana kao dragocena kulturno-istorijska celina. Prema svom značaju, ona je u rangu Kosančićevog venca u Beogradu i starog jezgra Zemuna.

Kako nam je objasnila istoričarka umetnosti Zorica Atić, čaršija je danas zaštićena ambijentalna celina od velikog značaja za Srbiju.

- Po tim karakteristikama, značajnija je čak i od beogradske Skadarlije, koja takođe ima status zaštićene prostorne celine, ali ne i kategoriju "veliki značaj" - ističe Atićeva. - Gročanska čaršija je od 1966. godine pod patronatom Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, i zanimljivo je da je druga po redu zaštićena prostorna celina na teritoriji glavnog grada - odmah posle Knez Mihailove ulice.

Milenijumi

VEKOVIMA, pa i milenijumima, ovaj deo desne dunavske obale bio je privlačan generacijama različitih stanovnika.

- Plodnoj zemlji Grocke, blagoj klimi i blizini moćne reke nisu odoleli mnogi ljudi i narodi hiljadama godina unazad, naseljavajući je od neolita do današnjih dana - nastavlja Zorica Atić. - Kao svedočanstvo na svoj boravak, ostavili su za sobom tragove - danas kulturna dobra, arheološka nalazišta i lokalitete, ne samo za Beograd i Srbiju, već i mnogo šire.

Pročitajte još - Beogradske priče: Grocka i njene bezbrojne tajne

Obnova centra naselja oko Čaršije obavljena je osamdesetih godina prošlog veka, kada su radovi na rekonstrukciji na svetlost dana izneli i neke veoma zanimljive istorijske podatke.

- Prilikom uklanjanja kolovoza od kocke pronađen je stariji sloj kaldrme. Ispostavilo se da je trasa Gročanske čaršije bila deo Carigradskog druma, jedne od najvažnijih srednjovekovnih saobraćajnica na Balkanu, koja je preko Grocke spajala Beograd sa Carigradom, današnjim Istanbulom.

Istom trasom, pre ovog, carskog druma, protezao se i Rimski vojni put (Vija militaris), kojim su još stari Rimljani dosezali do Male Azije.

- Pronađeni stari drum rađen je od rečnog kamena, a takva kaldrma se danas u Beogradu može videti još samo na Kosančićevom vencu i u starom Zemunu - podseća Atićeva. - Kako je Gročanska čaršija zaštićena tek 1966. godine, kada je ulica već imala moderniji pokrivač od granitne kocke, postojanje ove, starije kaldrme nije bilo dokumentovano.

KRAJEM prošlog veka Grocku su prozvali i Mala Kalifornija, zbog prirodnih lepota među koje se "ugnezdila". Prve naseobine u ovom mestu zabeležene su još pre 6.000 godina pre nove ere.

- Još iz sredine 16. veka potiče zanimljiv podatak: u turskim katastarskim popisima Beograda i okoline, kao i u svim narednim, Grocka se naziva palankom, odnosno varošicom. Potom je, tokom austrijske okupacije u 18. veku, takođe značajno napredovala.

Posle 1815. godine i Drugog srpskog ustanka, nastavlja se napredak ovog mesta, pa tako postaje trgovački i kulturni centar oblasti, dobija carinarnicu, a i jednu od retkih škola u Srbiji tog vremena.

Pročitajte još - Beogradske priče: Tri "roga" na obodu Beograda

ZAŠTIĆENA čaršija svojom arhitekturom i vizurama i dalje pruža doživljaj prohujalih vremena. Osim poslovnih zgrada sa dućanima, zanatskim radnjama i kafanama, u čaršiji je bilo i nekoliko stambenih kuća varoškog tipa, čiji su vlasnici bili imućni trgovci i zanatlije. Značajniji sačuvani objekti su Apostolovićeva kuća iz sredine 18. veka, Nišlićeva kuća i Savića mehane s početka 19. veka, kao i Apostolovićeva kuća iz sredine 18. veka.

Ovim prostorom dominira Crkva Svete Trojice, podignuta 1883. godine na temeljima starijeg sakralnog objekta iz 1828, izgrađenog uz podršku kneza Miloša Obrenovića.