NA IZVORU DAVNE PROŠLOSTI SRBA: Vizantolog Predrag Komatina o Konstantinu Porfirogenitu

NAJSTARIJU poznatu istoriju Srba romejski car Konstantin Porfirogenit zapisao je u delu "O upravljanju imperijom" po kazivanju srpskog kneza Časlava ili nekog njemu bliskog saradnika i srodnika, otkriva dr Predrag Komatina iz Vizantološkog instituta SANU.

Srbi i Hrvati kod Porfirogenita, Foto Vikopedija

U knjizi "Konstantin Porfirogenit i rana istorija Južnih Slovena", u izdanju Vizantološkog instituta, on pažljivo tumači smisao Porfirogenitovih složenih tekstova na starogrčkom, sa statusom državne tajne, namenjenih samo najužem carskom okruženju, a istovremeno otkriva i ličnost neobičnog cara-naučnika, bez čijeg poznavanja ne može da se razume ni njegova povest o Srbima.

- Porfirogenit u stvari opisuje stanje srpskih zemalja kakvo je bilo u njegovo vreme, kada navodi kneževine Srbiju, Duklju, Konavle, Zahumlje, Travuniju, za koje mi ne možemo da tvrdimo da su postojale 300 godina ranije. One su se izdvojile iz opšteg srpskog korpusa postepeno, što možemo da zaključimo na osnovu podataka o Travunjanima koji su do sredine 9. veka bili jedinstveni deo integralnog srpskog korpusa, a onda su izdvojeni kao posebna kneževina - ukazuje dr Komatina.

Foto Vikopedija

Istoričar naglašava da je Porfirogenitovo delo neprocenjiv izvor podataka o davnoj prošlosti Srba, ali i da se mora proučavati kritički.

- Porfirogenit je bio istoričar po merilima 10. veka i ne može se očekivati da je koristio današnju kritičku metodologiju. Pre njega u carstvu je došlo do opadanja kulture u periodu od oko 150 godina kada Romeji nisu pisali ni o sebi, a kamoli o drugim narodima. Prosvećeni Konstantin je želeo da se ta praznina popuni i napiše "propuštena" istorija, u skladu sa njegovom idejom da je njegov deda Vasilije, osnivač dinastije, bio idealan vladar nasuprot trojici prethodnika koji su bili sve gori od goreg, što je daleko od objektivnosti - objašnjava dr Komatina.

Foto Privatna arhiva

Konstantin Porfirogenit je formalno postao car u osmoj godini, ali je 25 godina bio skrajnut od prestola, dok su u njegovo ime vladali prvo majka, a zatim tast.

- Srećom, bio je veliki radoznalac i vreme za koje je bio isključen iz državnih poslova koristio je za učenje, a što je još važnije za razgovore sa diplomatskim predstavnicima naroda koji su dolazili u Carigrad. On je ih je vrlo pažljivo ispitivao i beležio ono što su pričali o svojoj istoriji i geografiji zemalja u kojima žive - kaže dr Komatina.

Car na odru, iz vizantijske hronike, Foto Vikopedija

Istraživanjem i poređenjem srednjovekovnih izvora istoričar je utvrdio da je Porfirogenit priču o srpskoj prošlosti napisao na osnovu priče nekog Srbina koji je boravio na dvoru u Carigradu.

- Car je bio i pomalo novinar. Intervju je napravio tokom vladavine svog tasta cara Romana Lakpena, s kojim je knez Časlav imao diplomatske kontakte. Postoji mogućnost da je Porfirogenit i od samog Časlava čuo priču o Srbima, ali je verovatnije izvor bio neko iz srpske kneževske porodice. Ta saznanja je Porfirogenit docnije interpolirao sa drugim informacijama, u skladu sa svojom vladarskom ideologijom, pa je naveo niz netačnih informacija, na primer, da su Srbi uvek bili pod vlašću Romeja, kao i o granicama srpskih teritorija i vremenu krštenja. Uprkos svim nedostacima, mora se priznati da današnji istraživači prošlosti Srba, Hrvata i Mađara duguju Porfirogenitu beskrajnu zahvalnost - zaključuje dr Komatina.

Predrag Komatina, Foto Privatna arhiva

Tajni zapis

KADA je postao car, Porfirogenit je deo svojih saznanja prosledio saradnicima da ih uvrste u šire dostupne knjige o istoriji, diplomatiji i carskom ceremonijalu, a najkompletnije informacije je zapisao u poverljivom delu dostupnom samo najužem vladarskom krugu, pod imenom: "O upravljanju imperijom", koje je posvetio sinu. Do danas je ostao sačuvan samo jedan kasniji srednjovekovni prepis.

Preporučujemo

Beograd

0 0

IZLOŽBA GRAĐEVINSKOG FKULTETA U SANU: Velikani srpskog graditeljstva - od Indžinirske škole do danas

31. 03. 2022. u 20:13

Društvo

1 0

PALATA SANU PO MERI BUDUĆNOSTI: U maju počinje obnova zgrade naše najviše naučne i umetničke institucije, koja će dobiti drugačiji izgled

26. 01. 2022. u 12:44

Društvo

1 7

ARHEOLOZI ASOVI U NAUCI: Institut SANU najbolje rangiran na kraju 2021. godine

26. 12. 2021. u 13:20

Društvo

0 1

PRISUTNA I ONDA KAD JE OSPORAVAJU: Srpska akademija nauka i umetnosti svečano obeležila 180 godina od osnivanja

19. 11. 2021. u 22:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije