STRAH OD SRBA I U TITOVOJ JUGOSLAVIJI: Posle osamostaljenja, u Podgorici se pojavio trend ispisivanja nove istorije prema dnevnoj politici

POČETKOM ovog veka, a naročito posle osamostaljenja Crne Gore 2006. godine, na javnoj sceni u najmlađoj evropskoj državi stupila je čitava plejada istoričara i intelektualaca opšte prakse koja je na talasu nove "nezavisne" politike pristupila novom čitanju prošlosti.

Foto arhiva

Osnovna teza njihovog delovanja je dokazivanje viševekovne, kontinuirane i osmišljene kampanje potčinjavanja Crne Gore. Ovaj proces poseban zamah doživeo je tokom poslednjih nekoliko godina, a kulminirao je krajem prošle godine usvajanjem kontroverznog Zakona o slobodi veroispovesti, koji je trebalo da bude pravno pokriće napada na Srpsku pravoslavnu crkvu kao najsnažniji kohezioni faktor naroda Crne Gore i Srbije.

Novo čitanje je tako dobilo i ujedinjenje u zajedničku državu 1918. godine, koje je u zvaničnoj državnoj politici, oličenoj u režimu Demokratske partije socijalista i njenog predsednika Mila Đukanovića - najdugovečnijeg evropskog političara na vlasti - proglašeno za likvidaciju državnosti Crne Gore izvedeno okupacijom srpske vojske. Prekrojena i silovana istorija, po meri ovog vremena, ozvaničena je 2018. godine na obeležavanju stogodišnjice Velike podgoričke skupštine.

Tačno 29. novembra 2018. godine - kakve li simbolike - poslanici crnogorskog parlamenta usvojili su Rezoluciju kojom se odluke Podgoričke skupštine proglašavaju ništavnim. Obrazloženje je bilo "da je nelegalnost i nezakonito konstituisanje Podgoričke skupštine formalno-pravni osnov za ništavost svih njenih odluka". Osim toga, navodi se da je Podgorička skupština bila "instrument kojim je izvršen prevrat u Crnoj Gori".

PODSEĆANjA istoričara i poznavalaca ovog dela naše istorije da je ujedinjenje sa Srbijom kao izraz dugogodišnje težnje naroda Srbije i Crne Gore da žive zajedno, izvedeno apsolutno legalno i sa punim legitimitetom izabranih predstavnika naroda - nisu mnogo uticala na novu "državnu" i režimsku istoriju.

Srbija se nije mešala u referendum Crne Gore o nezavisnosti 2006. godine, Foto arhiva

A u njoj je postao dominantan diskurs Kominterne, Trećeg i Četvrtog kongresa KP Jugoslavije u Beču i Drezdenu, kao i osnivačkog kongresa KP Crne Gore, u oktobru 1948, na Cetinju. Tada je rečeno da je takozvano ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom izvršeno ne samo protiv volje i raspoloženja crnogorskog naroda, nego i uz pomoć bajoneta srpske vojske, i to na najgrublji način, putem sile, prevare i korupcije. Ujedinjenje se predstavlja kao nekakav bauk, avet i zlo koje opominje i preti, čak i posle jednog veka.

U tom antisrpskom višeglasju pobrkani su boljševizam, lojalnost dinastiji Petrović i globalizam. Sve pomalo liči na 1932. godinu, kada je pripreman "oružani ustanak" komunista i federalista u Crnoj Gori, i u tu svrhu nabavljano oružje iz Italije. Zamisao idejnog vođe "ustanka" Adolfa Muka, istaknutog partijskog funkcionera i komuniste bio je direktno pripajanje Crne Gore Sovjetskom Savezu. Za razliku od njega današnji vođa obukao je NATO kostim.

Gotovo histeričnu antisrpsku kampanju, s prepoznatljivom retorikom, u različitim okolnostima, zvanična Podgorica ozvaničiće 9. oktobra 2008. kada je ondašnji ministar inostranih poslova Milan Roćen saopštio da je Vlada Crne Gore jednoglasno priznala nezavisnost Kosova. Tu odluku kabinet Mila Đukanovića je doneo samo dan nakon što je Generalna skupština UN izglasala predlog Srbije da se jednostrano proglašena nezavisnost Kosova i Metohije stavlja u nadležnost Međunarodnog suda pravde u Hagu.

Ivan Meštrović, Foto arhiva

U nastupajućim godinama taj širok mozaik "hibridnog rata" protiv srpskog identiteta dobiće i praktičnu primenu. Crna Gora je preko noći latinizovana, iako je sva njena pisana građa, od Oktoiha pa sve do devedesetih godina, bila napisana ćirilicom. Ćiriličko pismo i srpski jezik eliminisani su iz zvanične upotrebe - čime je inače prekršen Ustav koji garantuje ravnopravnost pisma i jezika. Sve državne institucije koriste isključivo latinicu i novokomponovani crnogorski jezik sa nekoliko slova više. Opravdanje je više nego banalno - zbog tehničkih okolnosti.

Srbi koji čine trećinu stanovništva u Crnoj Gori, koliko se izjasnilo na poslednjem popisu, tako nemaju prava na svoj jezik i ne uživaju ista prava kao i ostale nacionalne zajednice. Njima je onemogućeno da čuvaju, razvijaju i javno ispoljavaju nacionalne, etničke, kulturne i verske posebnosti. Ne dozvoljava se upotreba i javno isticanje nacionalnih simbola i obeležavanje nacionalnih praznika. Nacionalni savet srpskog naroda, koji predstavlja 30 odsto ukupnog stanovništva, dobija isto onoliko sredstava koliko i nacionalni saveti koji predstavljaju jedan ili ispod jednog procenta stanovništva Crne Gore.

Iz crnogorskih udžbenika i lektira izbačeni su pojedini veliki i značajni srpski pesnici i pisci, poput Alekse Šantića i Desanke Maksimović, Jovana Jovanovića Zmaja... U udžbenicima piše da su Srbi okupatori ne samo od 1918. godine, vać da su Crnu Goru okupirali i Nemanjići...

Miroslav Krleža, Foto arhiva

UJEDINjENjE sa Srbijom 1918. ma kako da tumači donedavno vladajuća stranka u Crnoj Gori, bilo je istorijska nužnost. Istoričari se uglavnom slažu da je opstanak nezavisne Crne Gore u svetlu Prvog svetskog rata i njegovih posledica, kao i niza drugih političkih, međunarodnih i dinastičkih faktora, postao gotovo nemoguć. Istovremeno, ostvaren je i višedecenijski san generacija Crnogoraca da žive u istoj državi sa svojim sunarodnicima. Kraljevina Jugoslavija, sa svim svojim problemima, međutim, nije opravdala strast sa kakvom je prigrljena. Atmosfera siromaštva, privredne nerazvijenosti i ekonomske učaurenosti iz vremena kralja Nikole nije nestala ni u zajedničkoj državi.

Milovan Đilas, Foto arhiva

Tu se, između ostalog, krije i odgovor zašto je komunizam euforično i strastveno, kao malo gde u svetu, prigrljen u Crnoj Gori. Pronađen je i dežurni krivac, po oprobanoj matrici skuvanoj još u vreme Austrougarske - velikosrpska buržoazija čiji je cilj bilo ugnjetavanje i ekonomsko eksploatisanje Crne Gore. Ovakvo određenje navodnog uzročnika problema, u krugovima nepomirljivih crnogorskih nacionalista i secesionista, podjednakom snagom opstaje i danas, pravdajući svaki pa i najekstremniji izliv antisrpskih osećanja.

Komunisti, u svom duhu i stilu, po svim pravilima konspiracije i ilegalnog rada, a na talasu zvanične Kominternine politike razbijanja Kraljevine Jugoslavije, afirmisali su ideju o Crnoj Gori kao budućoj zasebnoj sovjetskoj republici, ali i naglašavali posebnosti crnogorskog naroda kao skicu buduće nacije.

Posebno veliki doprinos ovom projektu dao je posle rata Milovan Đilas, a svoje viđenje crnogorske posebnosti objavio je u poznatom tekstu "O crnogorskom nacionalnom pitanju" u "Borbi" krajem 1945. godine. Đilas je, koristeći mnoštvo različitih argumenata uspeo da složi tezu da Crnogorcima treba priznati nacionalnu posebnost i omogućiti im federalnu Crnu Goru. Đilas, međutim, suštinski nikada nije negirao da su Crnogorci etnički deo srpskog naroda, čime se ogradio od teza crnogorskih separatista.

AKADEMIK Matija Bećković svedoči da Đilas svoje srpstvo nije prikrivao, čak ni na suđenju, što ga je skupo koštalo.

"Da je ostao Crnogorac, verujem da bi našli načina da ga po toj osnovi stave pod neki zaštitni kišobran kao "nacionalnu vrednost" kao što su to činili u nekim drugim slučajevima. Jedan od ključnih crnogorskih funkcionera zvao ga je na razgovor i otvoreno spomenuo takvu mogućnost. Đido nije hteo poštede po tu cenu dodajući da je crnogorska nacija ideološki izum i da on to najbolje zna."

Četiri meseca posle objavljenog teksta u "Borbi", 1. maja 1945, Đilas na jednom predizbornom govoru u Podgorici je rekao "da dvije stvari nikad niko nije uspio u Crnoj Gori, da crnogorski narod odvoji od Srbije i od Rusije".

Bez obzira na to, u posleratnim godinama, zajedno sa procesom revolucionarne likvidacije SPC u Crnoj Gori javile su se prve politički "naštimovane" istorije. Takva je bila knjiga istoričara Jagoša Jovanovića "Stvaranje crnogorske države i razvoj crnogorske nacionalnosti: Istorija Crne Gore od početka 8. vijeka do 1918. godine" iz 1947. godine. Pojavom ovog dela postavljena je osnova za ideološku crnogorizaciju u mnogim oblastima društvenog i kulturnog života.

Na prvom posleratnom popisu stanovništva, martu 1948. godine, zvanični rezultati su pokazali da je najmanja jugoslovenska republika bila etnički najhomogenija federalna jedinica. Preko 90 posto od ukupnog broja stanovnika su se izjasnili da su Crnogoraci. Ovaj podatak je uzazvao nevericu pre svega kod stručnjaka a potom i u široj javnosti. Pogotovo kada je procurela informacija da je celokupan popisni materijal posle "obrade" uništen.

RUŠENjE Njegoševe kapele na Lovćenu bilo je novi, proračunat, udarac na narodno jedinstvo. Zanimljivo je da je uklanjanjem crkvice sa Jezerskog vrha ostvaren stari plan Austrougarske. Ovaj projekat ima je zaleđinu u Rimokatoličkoj crkvi, a autor mauzoleja je gotovo u isto vreme osmislio i spomenik Alojziju Stepincu u Zagrebu. "Masakr Lovćena" bio je neophodan u cilju "davanja Crnogorcima svesti o samobitnosti".

Talas eskalacije nacionalizma u Crnoj Gori, koji je pojačavao šumove na vezama između Srbije i Crne Gore kao članica federacije, pokrenut je posle 10. sednice CK SK Hrvatske na kojoj je praktično iscrtano rušenje Jugoslavije. Prvi put će tih godina biti pomenuto i pitanje crnogorskog jezika, odnosno potrebe da se jezik koji govore Crnogorci umesto srpsko-hrvatskog preimenuje u crnogorski. Urađena je i analiza, iz koje je zapamćeno da na srpsko-hrvatskom "vjetar duva", a da na crnogorskom jeziku to glasi "vjetar puva".

Težnja određenih krugova da se Srbija i Crna Gora što više udalje bila je vidljiva i kroz sve godine postojanja tzv. treće Jugoslavije. Ona je definisana kroz političke programe određenih stranaka i pokreta u Crnoj Gori, pre svih Liberalnog saveza, čije je osnovno načelo bilo nezavisnost. Ovu politiku posle 2000. godine preuzeće i vladajuća Demokratska partija socijalista, koja će Crnu Goru povesti putem referenduma 2006. godine.

Iako se Srbija nije mešala u tok narodnog izjašnjavanja, pa i uprkos činjenici da je bez zadrške prihvatila njegov rezultat i sve konsekvence, zvaničnoj Podgorici to nije bilo dovoljno. Povedena je široka kampanja nacionalnog i istorijskog inženjeringa - promene, jezika, pisma, nacionalnog koda Crnogoraca, pogleda na prošlost i budućnost. Međudržavni odnosi sa Srbijom zvanično su bili su "bratski", "prijateljski", "partnerski" iako je ovaj proces tekao je uz nezamislive pritiske na građane Crne Gore srpske etničke pripadnosti, diskriminaciju, šikaniranje i izborne manipulacije.

Priznanje jednostrano proglašene nezavisnosti Kosova i Metohije, mimo volje većine građana, pristupanje NATO savezu, kao i permanentno kršenje ljudskih prava Srba u Crnoj Gori poslednjih decenija odaljilo je Srbiju i Crnu Goru na najveću istorijsku distancu, a otklanjanje posledica ovog procesa tek sada se nameće kao zadatak nosilaca buduće crnogorske vlasti.

Preporučujemo

Ekonomija

1 5

SEVER ŽELjNO ČEKA FABRIKE IZ SRBIJE: Najava o ulaganjima i zapošljavanju obradovala stanovnike dela Crne Gore

09. 11. 2020. u 11:22

Društvo

6 90

JURIŠ PARTIJACA NA DEDINjSKE VILE: Šta se u Srbiji dešavalo oktobra 1944. kada su stigle proleterske jedinice

01. 11. 2020. u 18:32

Politika

0 1

MANDATAR KRIVOKAPIĆ: Nadam se intenzivnijoj saradnji Srbije i Crne Gore

29. 10. 2020. u 01:05

Crna Gora

0 2

ABAZOVIĆ POTVRDIO SUSRET: Imao sam zadovoljstvo da razgovaram sa ambasadorom Božovićem

27. 10. 2020. u 22:33

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije