Dalibor Đukić: Vlast u Podgorici prihvatila revizionističku verziju istorije, ali crkva uvek izlazi kao pobednik

NE postoji ni jedan jedni dokaz ili istorijski izvor iz kojeg bi se moglo zaključiti da su crkve i manastiri u Crnoj Gori ikada bili u državnoj svojini, čime se pravda sporni Zakon o slobodi veroispovesti. Njihov vlasnik oduvek je bila Srpska pravoslavna crkva. Postoje samo selektivna tumačenja pravnih akata, zasnovana na izvlačenju pojedinih normi iz konteksta i tendecioznom zaobilaženju onih propisa koji nedvosmisleno govore u prilog tezi o svojini crkve. Ove fragmente vlast u Podgorici proglašava za istorijske činjenice. To niti je moguće, niti to treba da bude posao političara.

Povodom aktuelne crkvene krize u Crnoj Gori, izazvane usvajanjem kontroverznog zakona, ovo, za "Novosti", ističe dr Dalibor Đukić, docent crkvenog prava na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu.

* Kako vidite epilog situacije izazvane kontroverznim zakonom kome su se mirno usprotivile hiljade građana Crne Gore?

- Istorijska je činjenica da Crkva uvek pobeđuje. Svi režimi koji su se sukobljavali sa njom u prošlosti - izgubili su. Odlučnost arhijereja, sveštenika i monaha, kao i istrajnost hiljada vernika, ukazuje na to da će i ova kriza biti završena na isti način. Ne zaboravimo, uostalom, da je u istoriji Crne Gore vladika već jednom izašao kao pobednik iz sukoba sa guvernadurom. Sva je prilika da će i danas biti isto.

* Zbog čega je bitna 1918. godina, koju su autori ovog zakona uzeli kao prelomnu za sudbinu imovine SPC u Crnoj Gori?

- I to pokazuje da je vlast u Crnoj Gori u potpunosti prihvatila revizionističku verziju istorije, prema kojoj se tada dogodila navodna okupacija Crne Gore od strane Srbije i srpskog naroda. Previđa se sasvim da je Kraljevina Jugoslavija, uz sve mane, bila država kontinuiteta koja je uvažila zatečeno stanje u svim oblastima koje su ušle u njen sastav. Pravo svojine Crkve na njenim nepokretnostima za novu kraljevinu apsolutno nije bilo upitno. To potvrđuju akti Ministarstva vera, brojne sudske presude i niz drugih akata.

PROČITAJTE JOŠ - Sa krstom i ikonom po debelom minusu i snegu: Severac nije uplašio više hiljada Podgoričana, gotovo cela Crna Gora na nogama uprkos jakoj hladnoći (FOTO+VIDEO)

* Kako objašnjavate tvrdu rešenost crnogorske vlasti da preko noći i uz ogromne tenzije usvoji zakon pun kontroverzi i nepravnih elemenata?

- Zakoni o slobodi veroispovesti donose se kako bi se omogućilo da svi građani nesmetano uživaju pravo na slobodu misli, savesti i veroispovesti. Ovaj zakon, međutim, nije donet zbog toga. On je napisan i usvojen protivno interesima onih kojima je namenjen i na koje se odnosi. Umesto da je donet u saradnji sa njima, on im je suprotstavljen. To je apsurd kakav se teško može naći bilo gde u svetu. Namera vlasti očigledno nije bila da reguliše slobodu veroispovesti, već da prisvoji crkvenu imovinu, u cilju daljeg stvaranja onoga što predsednik Đukanović naziva konstruktivnom pravoslavnom crkvom u Crnoj Gori.

* Može li se uopšte govoriti o opravdanosti takvih poteza?

- Naravno da ne, jer se time zadire u sferu autonomije crkava i verskih organizacija. One su slobodne da same procenjuju i zauzimaju stavove o verskim, društvenim i političkim pitanjima. Svakako nije posao predsednika da formira "konstruktivne verske organizacije". On je zadužen da obezbedi neutralnost države u verskim pitanjima i mirnu koegzistenciju svih verskih organizacija, a ne da procenjuje da li je crkva konstruktivna, kooperativna ili lojalna državi. Na kraju, vernici su ti koji biraju kojoj će verskoj organizaciji da pripadaju. I to pravo pripada isključivo njima.

* Da li je Pravoslavna crkva u Crnoj Gori u prošlosti ikada bila zaista samostalna, na čemu često insistiraju predstavnici vladajuće stranke, njihovi ideolozi i apologete "montenegrinstva"?

- Pojam autokefalnosti se menjao kroz istoriju, ali danas pod njim podrazumevamo postojanje sabora episkopa slobodnog da bira prvog među njima, kao i druge episkope i samostalno ih hirotoniše. Mitropolija crnogorsko--primorska, mimo nekoliko kratkih razdoblja u prošlosti, nikada nije imala više od jednog episkopa. Sabor nije postojao, niti je otud mogao da bira poglavara. Vladike su birane na crkveno-narodnim saborima, a hirotonisali su ih episkopi Pećke patrijaršije. U vreme kad nje nije bilo, ovaj čin su obavljali arhijereji Karlovačke mitropolije ili Ruske crkve. Sve to jasno pokazuje da se ne može govoriti ni o kakvoj autokefalnosti Pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Ona je oduvek bila integralni deo Pećke patrijaršije, odnosno Srpske pravoslavne crkve.

* Može li se uopšte govoriti o posebnom statusu koji je u određenim istorijskim periodima uživala Crkva u Crnoj Gori, što je takođe deo argumentacije u korist režimske crkvene "obnove"?

- Ne postoji nikakav dokaz niti beleška koja govori o njenom posebnom statusu u prošlosti. Reč je o samo jednoj od eparhija Srpske patrijaršije koja je, kao i ostale eparhije, imala svoju samoupravu u skladu sa kanonskim poretkom Pravoslavne crkve. Njena sistemska i organska veza sa Srpskom crkvom nikada nije bila upitna. Sastavni deo kontinuiteta SPC od Svetog Save, preko Pećke patrijaršije i Karlovačke mitropolije, do savremene obnove, bila je i Mitropolija crnogorsko-primorska. Priče o obnovi samostalnosti crkve u Crnoj Gori zato ne stoje, jer se ne može obnoviti ono što nikada nije postojalo.

PROČITAJTE JOŠ - "Crna Gora je Kosovo, sveta zemlja osvećena krvlju prolivenom za veru": Nastavljene litije i protesti za odbranu svetinja, Vasojevići će krenuti ka Trepči (FOTO/VIDEO)

NEMA DIJALOGA BEZ POVLAČENjA ZAKONA

* DA li će najavljeni dijalog između države i Crkve otkloniti nedostatke spornog zakona? Da li je rešenje u zaključenju temeljnog ugovora?

- Istinski dijalog o ugovoru nije moguć bez povlačenja zakona. Ostale verske zajednice potpisale su ovaj akt pre važenja ovog propisa, a njegovo zaključivanje sa SPC u ovim uslovima predstavljalo bi čistu diskriminaciju. Crkva je svoj predlog ugovora uputila državi još 2012. godine. Punih osam godina na njega niko nije odgovorio. Nema ni obrazloženja o tome šta se čekalo, iako je Crkva, kao i Venecijanska komisija, tražila otvaranje istinskog dijaloga. Do toga, nažalost, nikada nije došlo.

CRKVA PO MERI PRIVATNE DRŽAVE

* IMA li osnova za zebnju da bi eventualnom autonomijom Mitropolija crnogorsko-primorska mogla da postane nacionalna crkva po meri režima?

- Ne. Cilj vlasti u Podgorici jeste stvaranje nove crkve, ali od delova SPC. Da hoće sopstvenu crkvu, iskoristili bi tzv. CPC. Spram privatne države, oni žele i privatnu crkvu. O mogućnosti promene statusa Mitropolije teško je govoriti, jer sveštenstvo, monaštvo i verni narod u Crnoj Gori ne žele nikakav specijalni status, autokefaliju niti bilo kakvu autonomiju za Crkvu kojoj pripadaju. Oni su jedini koji bi trebalo da se pitaju.