Osam vekova SPC: Bolni raskol u režiji države

U ISTORIJI hrišćanstva malo puta se dogodilo da se, voljom države, nasilno odvoji deo jedne autokefalne crkve i da se, potom, nekanonski, proglasi samostalnim. Upravo to se, 1967. godine, dogodilo Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Tada je u njenom kanonskom delu, koji je označavan kao Južna Srbija, organizovana takozvana Makedonska pravoslavna crkva.

PROČITAJTE JOŠ - OSAM VEKOVA SPC: Sa Arsenijem u novu otadžbinu

Ovaj veliki udar na SPC i naciju usledio je samo tri godine posle raskola u Severnoj Americi i Kanadi, koji se proširio i na druge delove dijaspore - u Evropi i Australiji. No, zahvaljujući naporima i volji blaženopočivšeg patrijarha Pavla, u Beogradu je maja 1991. godine ovaj raskol prevaziđen, dok makedonski još traje.

Ostvarivanju "projekta" nazvanog "Makedonska pravoslavna crkva", komunistički prvaci iz Skoplja i Beograda pristupili su odmah po završetku Drugog svetskog rata i stvaranja Narodne Republike Makedonije. Koreni ovog crkvenog separatizma, kako je pisao istoričar Đoko Slijepčević, nastali su iz niza teza KPJ o nacionalnom pitanju u Jugoslaviji.

PROČITAJTE JOŠ - Najvažniji događaj u ropstvu pod Osmanlijama: Novi život Pećke patrijaršije

- Nasledio ga je patrijarh German od svoga prethodnika patrijarha Vikentija Prodanova, koji je bio podlegao pritisku režima i dozvolio da u njegovom izboru za patrijarha uzmu učešća i vođe ovog pokreta, koji su u svemu bili podsticani i pomagani od komunističkog režima u Jugoslaviji - piše Slijepčević u svom kapitalnom delu "Istorija srpske pravoslavne crkve". - Primajući saradnju sa vođama ovog separatističkog pokreta, patrijarh Vikentije je verovao da će moći istupiti oštrice njihovih zahteva, što su mu oni i obećali. Patrijarh Vikentije je bio prevaren. I kada su kola pošla nizbrdo, nije ih više bilo moguće zaustaviti.

Još oktobra 1958. godine u Ohridu je održan sabor na kome je odlučeno da se "obnovi stara makedonsko-ohridska arhiepiskopija" čije će se granice poklapati sa republičkim granicama Makedonije. Devet godina kasnije, mitropolit Dositej je prekršio kanone Pravoslavne crkve i arhijerejsku zakletvu, i jula 1967. jednostrano je proglasio potpunu samostalnost "Makedonske crkve". Da je to bio državni plan, potvrda je stigla kada je Dositeja odlikovao lično Tito.

Srpska crkva je s velikim strpljenjem pokušavala da izgladi sukob. Pristajala je na ustupke, čak i na to da nekanonsko odvajanje dela svoje teritorije uobliči u kanonski okvir, ali bezuspešno. Godine 2002, između SPC i "Makedonske crkve" je u Nišu postignut dogovor o koracima koji bi "doveli do zalečenja raskola". No, pod uticajem vlasti Severne Makedonije, tzv. Makedonska crkva je odustala od sprovođenja Niškog sporazuma. SPC, međutim, i dalje poziva "Makedonsku crkvu" da pristupi obnavljanju kanonskog jedinstva. Budući da se deo sveštenstva vratio pod okrilje Srpske crkve, ona danas, u Severnoj Makedoniji, kao jedinu kanonsku priznaje novostvorenu Pravoslavnu ohridsku arhiepiskopiju. Na njenom čelu je arhiepiskop Jovan (Varniškovski), i to prihvataju i sve ostale pravoslavne crkve. S druge strane, "Makedonska pravoslavna crkva" nije priznata ni od SPC ni od drugih pomesnih pravoslavnih crkava.