Trpeze ljubavi i mirenja zavađenih: Kraj crkve u Jablanici, na Zlatiboru, sačuvane sobrašice i običaji

- Na padini brega koji se uzdiže istočno od crkve, po izgradnji novog hrama 1838. godine i izmeštanju starog grčkog groblja, imućnije jablaničke familije otpočele su gradnju malih drvenih objekata osobene arhitekture i sasvim posebne namene. Na krovu jedne od njih sačuvana je, crvenom bojom ispisana godina 1840, što bi značilo da je vreme nastanka nevelikih drvenih objekata koje narod naziva šatre, sofre, trpezare, rodovske trpeze, sobrašice, povezano sa obnovom, odnosno ponovnim uzdizanjem bogomolje - podseća Zorica Zlatić Ivković, istoričar umetnosti iz Sirogojna.

Dolazeći iz udaljenih predela na liturgiju i pričešće u bogomolju na jugozapadu Zlatibora, nakon posta i dugog puta, narod je u porti i okolnoj šumi tražio mesto za odmor i obedovanje, okupljanje i druženje.

- Sasvim u duhu ranohrišćanskih agapa - zajedničkih večera ljubavi, za sofre pojedinih rodova, pored ukućana, pozivani su i gosti, srodnici iz drugih krajeva. Kao daleko sećanje na Tajnu večeru i pričešće apostola, na trpeze su iznošena samo posna jela, a zdravice upućivane najpre srećnom pričešću. Ovim susretima kod jablaničke crkve o praznicima, kakvi su bili Petrovdan, Preobraženje i Pokrov Bogorodičin, svi su se radovali i to, kako kazuju, najpre "zbog sastanja i viđenja" ali i "radi mirenja onih koji su do tada bili zavađeni" - ističe Ivković u rukopisu knjige "Manastiri i crkve zlatiborske oblasti".

* Umeće narodnih graditelja - crkva u Jablanici Foto Dragan Nikić

Rodovske trpeze oblikovane su kao poluotvoreni tremovi, pravougaone osnove i drvene konstrukcije, postavljeni na stubove nalik sojenicama i uzdignute od tla na prosečnu visinu od oko pola metra. Uz klupe, ovde je bila trpeza za obedovanje posle liturgije i pričešća u hramu. Na istočnoj strani objekta nije bilo ograde niti klupa, samo ulaz u sobrašicu koji se nikada nije zatvarao, dok je nekoliko sobrašica sagrađeno kao zatvorene kolibe, pod strmim drvenim krovovima.

Crkva od brvana crnog bora je malih dimenzija - širine 5,25 i dužine 9,5 metara i kao umeće graditelja, meštana zlatiborskih sela, od 1949. godine je pod zaštitom države. U savremenom dobu otuđenosti i zaborava iščilela su nekadašnja okupljanja i druženja.

Krovovi crkve i sobrašica u Jablanici, kao i crkve brvnare u Kućanima, pokriveni su borovom šindrom, zahvaljujući švedskoj fondaciji "Kulturno nasleđe bez granica", u kojoj od 2005. godine radi Lejla Hadžić kao regionalni koordinator na vraćanju starog sjaja objektima narodnog graditeljstva.

TRI IKONE IZ 1851.GODINE

OD starog ikonostasa sačuvane su carske dveri i tri ikone, rad na dasci, sa zapisom o spomen-prilogu crkvi jablaničkoj 1851. godine. Prestonu ikonu Isusa Hrista darovao je Sava Rajević, ikonu Presvete Bogorodice sa Isusom Hristom Radovan Radović, a ikonu Svetog Vasilija Ostroškog sa Svetim Jovanom Krstiteljem naručio je Pavle Didanović.Ostale ikone na ikonostasu su novijeg datuma i manje umetničke vrednosti.