Šta su Crnogorci mislili i govorili o sebi

CRNA Gora i Srbija, srpstvo i crnogorstvo, „dva oka u glavi“, pa razrok bratski pogled. Teme stare, a u novije vreme aktuelizovane. „Češljaju“ ih, najčešće zarad dnevnopolitičkih interesa, partijski čelnici kojima oni koji su se školovali za učenje prošlosti, češće kvaziistoričari, serviraju „činjenice“. Najčešće one koje treba da „dokažu“ da je Crna Gora oduvek svoja, samobitna i dovoljna, da sa Srbijom i srpstvom gotovo i nema nikakvih istorijskih, nacionalnih, pa i kulturnih veza. Ide se dotle da pojedici tvrde da Crnogorci i nisu slovenskog porekla!

A kako je to, doista, bilo u prošlosti, onoj daljoj i onoj sasvim bliskoj, kada je to bila „zemlja zla i čojska, svoja i prokleta, umna, srpska i viteška“, kako su sebe i svoj narod doživljavali i tumačili oni koji su bili na čelu Crne Gore, u vreme kada je ona bila samostalna država, slobodna, a stalno napadana, a od Berlinskog kongresa 1878. i međunarodno priznata država? Pre svih umni vladari iz slavne dinastije Petrović Njegoš.

- Listajući istorijsko štivo, istoriografiju i literaturu, pretresajući obimnu arhivsku građu, jasno vidimo da naši preci nisu bili tako neznani, kako žele neki političari, pa i istoričari, da ih predstave - kaže za „Novosti“ Jovan Markuš, publicista, rođeni Cetinjanin, koji je bio i predsednik opštine u drevnoj prestonici. - Što se tiče crnogorskog srpstva i crnogorstva kao esencije srpstva, najbolje su to artikulisali najreprezentativniji Crnogorci. Pre svega to su svi do jednoga vladari kuće Petrovića.

Rodonačelnik ove dinastije vladika Danilo zapisao je u rukopisnom jevanđelju koje je poklonio Pećkoj patrijaršiji: „Danil, vladika cetinjski, Njegoš, vojevodič srpskoj zemlji...“

A kako tek misli i piše Petar Drugi Petrović Njegoš, najumniji Petrović, vladika i gospodar, najveći pesnik slovenskoga juga, kako za njega kaže Milovan Đilas, čovek koji je dugo vremena slovio kao tvorac crnogorske nacije, a koji je javno kazao pred popis stanovništva 1991. da će se izjasniti kao Srbin iz Crne Gore? Da mnogo ne pominjemo „Gorski vijenac“, u kojemu, opterećen kosovskim mitom, kuka nad „srpstvom ugašenim“. Svoje kultno delo je, konačno, posvetio „prahu oca Srbije“, Karađorđu.

Episkopu užičkom Nikiforu Maksimoviću na kalendaru „Danica“, leta 1833, umesto potpisa Njegoš ispisuje stihove: „Ime mi je Vjeroljub, prezime mi Rodoljub, Crnu Goru, rodnu grudu, kamen paše odasvudu. Srpski pišem i zborim, svakom gromko govorim: narodnost mi srbinska, um i duša slavjanska“.

A kako oseća, piše, govori Nikola Petrović Njegoš, knjaz, a potom i kralj Crne Gore? Ništa ne menja u kontinuitetu srpske misli petrovićevske, samo još češće i više iskazuje srpstvo u Crnoj Gori, jasno i glasno. Kralj Nikola je 1913, na zahtev Austrougarske da joj ustupi Lovćen, izjavio, a „Glas Crnogorca“ objavio: „Brdo Lovćen je Olimp srpski, spomenik je podignut Božjom rukom slobodi i njezinim braniteljima...“

Po popisu iz 1909. godine, u Knjaževini Crnoj Gori se skoro 95% stanovnika izjašnjavalo kao - Srbi. Posle objave rata Austrougarske Srbiji, ona odmah objavljuje rat crno-žutoj monarhiji. Sledi slavna Mojkovačka bitka januara 1916. kada Crnogorci brane odstupnicu srpskoj vojsci preko Albanije, a po završetku Prvog svetskog rata, dolazi do Velike Podgoričke skupštine 1918. na kojoj se donosi odluka o ujedinjenju Crne Gore i Srbije. Crnogorski istoričari dukljanske provinijencije je smatraju nelegitimnom, poništavaju se njene odluke jer je to navodno „bio nasilni akt prisajedinjenja Srbiji“, zbog čega je i izbila Božićna pobuna u Crnoj Gori. Istoričar Dragoljub Živojinović smatra da je to bila najreprezentativnija skupština u istoriji Crne Gore, kada je 165 od 168 poslanika glasalo za ujedinjenje i da je upravo taj njen reprezentativni karakter bio najbolje objašnjenje raspoloženja ondašnjeg stanovništa Crne Gore koje se izjašnjavalo kao srpsko.

I Srbija i Crna Gora gube svoje ime u Kraljevini Srba,Hrvata i Slovenaca, potom Kraljevini Jugoslaviji. Vraćaju ga opet kao republike u FNRJ, odnosno SFRJ, kada se na popisu stanovništva posle Drugog svetskog rata u Crnoj Gori mahom svi pravoslavci izjašnjavaju nacionalno kao Crnogorci.

U prvom popisu u SRJ prvo je 9,6 odsto Srba u Crnoj Gori, a danas se tako izjašnjava - trećina.

- Nije teško zaključiti ko je zamutio vodu - kaže Jovan Markuš. - Naša istorija je morala započeti 1945. Komunisti su bez potrebe povezivali ustavno-pravno uređenje Jugoslavije, dakle i Crne Gore, sa nacionalnim pitanjem, poput svojih boljševičkih idola. Verodostojna istorijska dokumenta koja su stavljena na uvid javnosti, a koja jasno govore o nacionalnoj pripadnosti, državljanstvu crnogorskom, pripadnosti srpstvu, ali i posebnostima u kulturi, mentalitetu i slično, koje su normalne, mali su deo bogate arhive u kojima se nalazi sve ono što su o sebi i svom narodu kazali njegovi mudri preci. I ti dokumenti imaju snagu aksioma o kojima se ne raspravlja. Njih mogu odbaciti samo oni koji su privrženi virtuelnoj istoriji i virtuelnom identitetu naroda kojem pripadaju.