Putem srebra otkrivena nova arheološka senzacija - zaostavština srednjovekovne Srbije: Grad kamen opet se nadvio nad Azbukovicom

Pre nekoliko dana i od stručnjaka su dobili potvrdu da su pronašli dva drevna utvrđena grada. Grad kamen je potpuno nepoznat nauci, a Lipnik je često pominjan u dokumentima dubrovačkih, venecijanskih i vatikanskih arhiva.

Reporteri "Novosti", koji učestvuju u istraživanju Azbukovice, bili su prvi na mestu ovih otkrića. Krenuli smo sa istraživačima putem posutim tucanikom kroz kanjon Ljuboviđe u Azbukovici, gde danas prolaze samo oni koji moraju - retki stanovnici planinskih sela na Orovici, šumari i poneki ljubitelj prirode. Zato neupućenom putniku deluje neobjašnjivo veliki kameni most usred puste klisure. Narod ga zove Rimski most ili Latinska ćuprija, iako njegov prelomljeni luk podseća na osmansku arhitekturu. U stvari, oba imena su tačna, kao i njegova rekonstrukcija, jer su put kroz kanjon i most u upotrebi dva milenijuma.

U doba Rima, Srednje podrinje, s obe strane reke, bilo je čuveno po rudnicima srebra. Tovari metala cirkulisali su tada kanjonom Ljuboviđe, kao i u srednjem veku, kada su karavani "Latina", u Srbiju nosili luksuzne proizvode "iz Mletaka", a odnosili rude. Današnji putić je sve do pre sedamdesetak godina bio živa saobraćajnica između Podrinja i Kolubarske nizije.

Drum kroz kanjon je čuvala tvrđava sazidana velikom veštinom na teško dostupnom planinskom šiljku Grad kamen, koji su otkrili amateri vični veranju po stenama. Ostaje misterija kako su ga drevni neimari tu uopšte sazidali.

- Želimo da zabeležimo gde se starine nalaze, da ostane neki trag. Neko će morati jednog dana da dođe i istraži ih - govori Tešić, koji je i otkrio Grad kamen.

Tvrđava na ovom visu je nesumnjivo služila da nadzire put od Drine do prevoja Proslop, ocenio je arheolog docent dr Dejan Radičević koji je analizirao fotografije sa terena.

- Očuvani delovi utvrđenja mogu da potiču i iz pozne antike i iz srednjeg veka. Nemoguće je reći išta precizno bez detaljnih istraživanja - kaže dr Radičević.

Ljubovijski istraživači su i na vrhu Lipnik otkrili ostatke istimenog velikog srednjovekovnog grada, rudarsko-trgovačke metropole. Ona je poređena sa Novim Brdom, a čak ju je i papa pominjao u pismima. Uprkos značaju grada, njegova pozicija je bila zagonetka, jer ga niko nije ni tražio. Poslednji naučnici Azbukovice lutali su njenim visovima pre više od veka. Grad Lipnik je lebdeo u sferi mitova i legendi, iako je ogromno drevno groblje s neobičnim spomenicima ispod vrha Lipnik ukazivalo gde bi stari grad trebalo tražiti.

Popović i Tešić na ostacima građevine

Amateri su zato sami krenuli kroz drevnu nekropolu zaraslu u paprat, koju proseca dug jarak i uzvišeni bedem. Protivno logici i eroziji, on je nizvodno od kanala i arheolozi koje smo konsultovali smatraju da se ispod uzvišenja krije zid. U groblju su otkriveni i srednjovekovni stećci, a iznad njega je pravilan plato koji nije delo prirode. Njega su napravile ljudske ruke, kao i debele zidove čiji se ostaci vide u šumi. Vrh brda Lipnika je takođe savršeno zaravnjen radi izgradnje utvrđenja, a nedaleko se nalazi stepenasti amfiteatar pod travom, verovatno ostatak podgrađa. Tu je i bunar kraj današnjeg šumskog puta koji vodi ka Krupnju, još jednom drevnom rudarskom centru.

- Zidine i terase na Lipniku svedoče o velikom utvrđenju sa podgrađem. To se uklapa u istorijsku sliku oblasti srednjovekovnih trgova Lipnika i Crnče. Velika civilna naselja morala je da štiti velika tvrđava. Šteta je što je ovaj deo Podrinja najmanje istražen deo i inače neistražene Srbije - kaže dr Radičević.

Azbukovica čeka na istraživanja još od kraja 19. veka, kada je ovuda lutao Ljuba Pavlović iz Srpskog geografskog društva.

- Očeve priče o prošlosti Azbukovice podstakle su me da od detinjstva lunjam po planinama i tražim starine. Kada su "Novosti" počele da objavljuju naša otkrića ljudi su videli da je stvar ozbiljna. Sada sve više turista želi da vidi našu baštinu - kaže Dragan Pavlović.