Srbiju voleo kao svoju Francusku

KAO jedan od najboljih poznavalaca političkih prilika i odnosa u svetu, francuski istoričar i diplomata Viktor Berar (1864-1931), "Balkanac po zanatu" kako su ga zvali, beše posvećen delovima onovremenog Osmanskog carstva, naročito Srbiji. U diplomatiji i akademskom istinom koju je o njoj proneo Evropom, za Srbiju je imao neizmerne zasluge, koje mu se tek sad potpuno vrednuju. Zbirku njegovih spisa "Odabrane strane o Srbiji i Balkanu", koje su preveli specijalista filolog za francuski jezik Sandra Tripković i bibliotekar Dejan Acović izdala je Biblioteka "Braća Nastasijević" u Gornjem Milanovcu.

Trajni odnosi Francuza i Srba uspostavljaju se još u doba krstaških ratova, krajem 11. veka, o čemu svedoči više hroničara. Uticaj francuske kulture i politike u Srbiji je i kroz kasnija burna vremena bio jak. U spisima, Berar analizira ali i slavi taj odnos, čak daje nauk kreatorima francuske diplomatije: kako se pravednije odužiti Srbiji!

- Francuska je podržavala Srbiju u svim krizama kroz koje je prolazila od 1903. do 1914. Njena namera bila je sprečavanje prevlasti austro-nemačkog bloka, ali i savezničke Rusije na Balkanu, učvršćivanje Trojnog saveza, te izbegavanje situacije kojom bi srpsko pitanje dovelo Rusiju i Trojni savez u rat. Premda se protivila ratu sa Turskom, jer joj je njeno državno jedinstvo bilo neophodno i za naplatu poverilačkih potraživanja francuskog kapitala, prihvatila je uspeh saveznika u Prvom balkanskom ratu, i načelo "Balkan Balkancima", a podržavala je i izlazak Srbije na Jadransko more - podsećaju Acović i Tripkovićeva.

Kao diplomata i senator, Berar je pripadao demokratskoj levici. Organizovao je i "Srpski dan" - 26. marta 1915. u sto hiljada škola u Francuskoj, za počast srpskom imenu, čemu je posvetio studiju, u pomenutoj zbirci prvi put celovito prevedenu na srpski. U Parizu osniva Komitet "Srpski narod u Francuskoj", za školovanje izbegle srpske omladine.

Prevodioci Sandra Tripković i Dejan Acović

- Početkom 19. veka ideje Francuske revolucije podstakle su hrabrost i patriotizam ove nacije robova. Srbi su 1804. bili prvi balkanski narod koji je ustao protiv Turaka, pratio francusku naciju u osvajanjima prava čoveka - piše Berar.

Plakat za "Srpski dan" 1915. u Francuskoj

POČASTI BERARU

SMRT Berara 13. novembra 1931. u Srbiji je dostojno obeležena. Čuveni slavista, njegov prijatelj Miodrag Ibrovac u "Vremenu" objavljuje nekrolog u kom piše da se naš narod više nego drugi ponosi što su mu takvi poklonili prijateljstvo.

Na komemoraciji na Univerzitetu u Beogradu besedili su profesori Pavle Popović, Grgur Jakšić i Veselin Čajkanović. Svi govori su objavljeni u časopisu "Bratstvo".

Naslovnica zbirke Berarovih spisa

ŠTETNI TAJNI UGOVORI

BERAR je tražio ispravku tajnih ugovora sila Antante iz 1915. sa Italijom i 1916. sa Rumunijom, kojim su žrtvovani interesi Srbije, odnosno kasnije Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, i uopšte poštovanje obaveza velikih sila spram savezničkih malih naroda i država.

- Iz ovog rata proizlazi pobeda načela naše Revolucije, od sada primenjenih na međunarodni život sveta. Kao i 1789, dužni ste 1919. da propovedate ljudskom rodu jevanđelje svih obnovljenih prava. Na poziciji ste da odlučujete o ljudskoj slobodi - reči su Berara diplomatama učesnicima mirovne konferencije u Versaju.

FERDINAND HTEO TRIJALIZAM

PRESTOLONASLEDNIK Franc Ferdinand imao je ideju zamene dualnog sistema trijalizmom, na osnovu tri kraljevstva, koji bi se sproveo aneksijom svih jugoslovenskih naroda Beču i Budimpešti. Od 1906. zvanični novinari Beča razmatrali su samo jednu alternativu u budućnosti južnoslovenske rase: ili će se svi Južni Sloveni priključiti na silu Habzburškoj monarhiji, ili će se ostavljeni da sami stvaraju svoju sudbinu narodi Hrvatske, Slavonije, Dalmacije i BiH pre ili kasnije ujediniti sa Srbima iz Beograda i Cetinja, načiniti jedinstveno nezavisno kraljevstvo. Velike srpske pobede od 1912. do 1914. podstakle su entuzijazam svih Jugoslovena i okrenule srce svakog Srbina i Hrvata prema Beogradu. Austrija je smatrala da više ne može da uzmiče - pisao je Berar.