MRAČNI PROSTORI ISTORIJE: Upozorenja na probleme koji su opterećivali srpsko-hrvatske odnose stizala i pre ujedinjenja

JEDAN od istorijskih paradoksa koji su pratili proces jugoslovenskog ujedinjenja ogledao se u činjenici da najvatreniji zagovornici jugoslovenske ideje među srpskim političarima i intelektualcima nisu dovoljno poznavali civilizacijske, kulturne i verske osobenosti hrvatskog i slovenačkog naroda, sa kojima je trebalo da Srbi stupe u zajedničku državu.

Proglašenje Jugoslavije

Mnoge od ličnosti u Srbiji koje su bile odlučujući faktor prilikom donošenja odluke o stvaranju jugoslovenske države nisu u svom životu ni nogom kročile na onaj deo teritorije Austrougarske gde su živeli Hrvati i Slovenci, pa prema tome nisu mogli steći realnu sliku o raspoloženju ta dva naroda da stupe u zajedničku državu sa Srbima.

Među retkim srpskim intelektualcima koji su se odvažili da unesu malo više svetla u mračne prostore srpsko-hrvatskih odnosa i da bolje upoznaju domaću javnost sa istorijom Hrvata i sa političkim prilikama koje su vladale u toj austrougarskoj pokrajini, bio je dr Milovan Milovanović. On je u svoje vreme predstavljao, nesumnjivo, jednu od najkompetentnijih ličnosti u Srbiji koja je mogla da proceni "istorijsku validnost" ideje o ujedinjenju Srba, Hrvata i Slovenaca, jer je posedovao ne samo solidno naučno znanje (bio je doktor Pariskog univerziteta i profesor državnog i međunarodnog prava na Velikoj školi u Beogradu), nego je imao i veliko političko iskustvo (bio je jedan od prvaka Radikalne stranke, srpski poslanik u Bukureštu i Rimu, a kasnije ministar inostranih poslova i predsednik srpske vlade). Milovanović je pre Prvog svetskog rata napisao brošuru pod naslovom "Srbi i Hrvati", u kojoj je upozorio srpsku javnost na mnoge probleme koji opterećuju srpsko-hrvatske odnose.

UKAZUJUĆI da je do zbližavanja srpskog i hrvatskog naroda došlo tek polovinom XIX veka, kada se pojavio Ilirski pokret i kada je postignut dogovor o zajedničkom jeziku, Milovanović ističe da je taj "period nacionalne sloge" kratko trajao, jer se u srpsko-hrvatske odnose umešala Katolička crkva.

"Katolička crkva je stala razvijati svoju živu i dosta uspešnu propagandu na Balkanskome poluostrvu. Vršenje toga propagandnog posla moralo je u prvom redu pasti u deo hrvatskom sveštenstvu koje je najbolje poznavalo balkanske Slovene i koje im je bilo najbliže i po svojem jeziku i po običajima. Pod takvim prilikama Hrvati koji su dobili ulogu vršilaca katoličkog misionarstva među Južnim Slovenima, poneli su se zamišlju, da bi se svi Južni Sloveni mogli prikupiti u jednu političku i narodnu celinu, kojoj bi oni, Hrvati, bili centar. Iza verskoga misionarstva došle su postupno hrvatske pretenzije na političkim i nacionalnim osnovama", pisao je Milovanović.

Milovanović je u svojoj brošuri upozorio da hrvatske nacionalne ambicije sve više poprimaju šovinistički karakter, jer "Hrvati ne dozvoljavaju da se Srbi u Hrvatskoj smatraju sastavnim delom srpskog naroda... Po hrvatskoj zamisli, Srbi u Hrvatskoj imali bi zaboraviti na svoje krvne veze sa Srbima izvan granica Hrvatske... Od njih se traži... da kao hrvatski državljani ne gledaju ni na koju stranu preko granica svoje 'hrvatske' otadžbine, ili da gledaju tamo onako kako gleda hrvatska državna politika, da prema tome i sa srpskim državama i u opšte sa srpstvom održavaju onakve odnose, kakve bude utvrdila Hrvatska".

MADA je kao realan političar uviđao da bi i za Hrvate i za Srbe bilo korisnije da stvore zajedničku državu, Milovanović je ukazivao na sve one probleme koji bi mogli biti fatalni, ne samo za buduću jugoslovensku zajednicu, nego i za srpski narod koji je već imao svoju matičnu državu: "Prema stanju u kojemu se danas nalaze Srbi i Hrvati sporno je pitanje da li bi stvaranje srpsko-hrvatske narodne zajednice, donelo koristan rezultat. Pitanje je utoliko teže i sudbonosnije za nas Srbe, što... mi imamo državu i imamo sve potrebne uslove za samostalan narodni život. Nema sumnje da bi te pogodnosti priključenjem Hrvata uz srpsku narodnost postale potpunije, da bi garancije za budućnost i srpsku i hrvatsku tim samim znatno narasle, da tuđinskim uticajem nije izazvan hrvatski separatizam, koji preti da razori srpsko-hrvatsku narodnu zajednicu."

Upozorenja koja je pre donošenja odluke o stvaranju Jugoslavije uputio srpskoj javnosti iskusni i dobronamerni dr Milovan Milovanović, ostala su, nažalost, bez odjeka.

U SLUŽBI KATOLIČANSTVA

KAO pravnik i političar Milan Milovanović je lako mogao primetiti da Hrvati smatraju da je Bosna i Hercegovina "hrvatska zemlja". "Kada su na Berlinskom kongresu obeležene granice do kojih se može proširiti vlast i neposredni uticaj austrougarski, Hrvati su... prionuli da daju hrvatsko obeležje svim onim srpskim zemljama koje su ušle... u sferu austrougarske dominacije. To je nova faza ekskluzivnog Hrvatstva koje u službi katoličke propagande i austrougarske politike, nasrće na srpstvo, solidarišući svoje tesnogrude, separatističke, isključivo hrvatske prohteve sa tuđinskim otmičarima. I iz takvih pobuda i sa takvim umišljajima Hrvatstvo se stavilo u Bosni i Hercegovini u službu austrougarskoj okupaciji i katoličanstvu", konstatuje Milovanović.

Preporučujemo

Feljton

0 10

ŠUMADIJSKO I DINARSKO SRPSTVO: Aleksandar Karađorđević - monarh iz naroda

10. 10. 2020. u 20:00

Društvo

4 11

TRAGIČAN ŽIVOT POSLEDNjEG KRALjA JUGOSLAVIJE: Pre pola veka u manastiru Sveti Sava u Libertivilu sahranjen Petar II Karađorđević

15. 11. 2020. u 19:00

Društvo

0 4

STVARANjE ZEMLjE BEZ BUDUĆNOSTI: Kako je hrvatsko rukovodstvo uz Titovu pomoć iznudilo promene koje će razgraditi Jugoslaviju

22. 10. 2020. u 07:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije