Krađa blaga duž crnogorskog primorja

TIVAT - Protekle nedelje s tivatskog aerodroma je u svom prtljagu Ukrajinac, kojemu ne saopštavaju ime, poneo u svoju zemlju dva bodeža od belog metala i šest mačeva. Reč je o istorijskim artefaktima velike vrednosti. Bodeži i mačevi, koji su promakli crnogorskim carinicima, oduzeti su od Ukrajinca u - Harkovu.

Odakle ovi vredni eskponati potiču, da li ih je Ukrajinac kupio od nekog kolekcionara, ili su pak „nestali“ iz nekog od ovdašnjih muzeja, za sada ostaje tajna. No, slučaj je aktuelizovao priče o tome kako ovdašnje blago u kontinuitetu putuje svetom.

Crnogorsko primorje, koje obiluje brojnim sakralnim, muzejskim i drugim objektima, u kojima je pohranjeno ogromno kulturno-istorijsko blago, na meti je lopova i leti i zimi. Najveće „interesovanje“ vlada za muzeje i crkve na seoskom području, odnosno one koji se nalaze malo dalje od urbanih sredina.

Najveća pljačka izvedena je u Muzeju Starog kapetana u Baošićima. U kamenu kulu, iznad magistralnog puta u šumarku, koji je skriva, lopovi su upadali u više navrata. Pokradeno je oko 2.000 eksponata, koje je pokojni morski vuk Miroslav Štumberger sakupljao tokom celog svog devedesetogodišnjeg veka. Mahom su svi bili vezani za more, brodove i podmornice na kojima je radni vek proveo skromni Slovenac, koji je sve blago zaveštao hercegnovskoj opštini. Pored eksponata, koji su sakupljeni sa morskog dna, amfora i drugih skupih predmeta, tu su se nalazile i retke knjige. Nije nikada ustanovljeno ko je upadao u kuću-muzej starog kapetana i odnosio blago.

Lopovi su upadali i u crkvu Svetog Eustahija u Dobroti kraj Kotora. Sa konstrukcije jedne skele spustili su se niz zvonik visok 32 metra i upali u crkvu. Skalpelom su izrezali vredne slike iz ramova. Radilo se o deset slika, koje predstavljaju „križni put“ - scene Isusovih muka, smrti i pokopa, tradicionalne ikonografije u katoličkoj crkvi. Reč je o baroknoj umetnosti iz 18. veka, veoma vrednoj. Uhvaćeni su neki maloletnici zbog krađe, ali to nije sprečilo njihove „kolege“ da nastave da pljačkaju druge objekte.

Na meti lopova su naročito bile pravoslavne crkve i manastiri u zaleđu obale Crne Gore. U tri perioda gotovo je desetkovano blago čuvene ikonopisare škole Rafailović-Dimitrijević iz Boke kotorske. Vredne ikone ukradene uglavnom iz seoskih crkava prodavane su širom Evrope, na pijacama umetnina. Itekako se trgovalo i delovima ikonostasa, zlatnim i srebrnim krstovima, panagijama, putirima i drugim crkvenim mobilijarom. Najveći broj krađa nikada nije razjašnjen.

Meta kradljivaca bilo je i arheološko blago juga Crne Gore. Iz čuvene budvanske nekropole (grčki i rimski period), koja je otkrivena prilikom iskopavanja temelja za hotel „Avala“, nestalo je antičko zlato. Prsteni i ogrlice izuzetne vrednosti krase danas privatne kolekcije širom bivše Jugoslavije, ali i inostranstva. I ovaj lokalitet lopovi su „napadali“ u više navrata. Pre nekoliko godina lopovi su odneli vredne amfore sa slabo zaštićenih rimskih mozaika u Risnu. I one su završile najverovatnije na svetkim pijacama gde se prodaju po ceni od 2.000 do 5.000 evra.

Krađa krađu stiže i one se, uglavnom, samo konstatuju. Poveći je broj adresa onih koji treba da brinu o kulturno-umetničkom blagu, ali malo se šta radi da se zaštite sakralni objekti, galerije, arheološki lokaliteti, kao i samo morsko dno. Nema čuvara, niti dovoljno video nadzora i drugih vrsta obezbeđenja koji bi sprečavali ovo, iako je krajnji trenutak da se sačuva ono što je preostalo.

NA CENI AMFORE I IKONE

UMETNIČKO blago iz muzeja i crkava, ali i eksponati iz mora, završavaju najčešće na pijacama umetnina u Zapadnoj Evropi. Cena jedne amfore kreće se i do 5.000 evra. Na ceni su itekako drvene ikone, ali i crkveni mobilijar od zlata i srebra. Umetničke slike idu po sistemu „što starije to bolje“. Ima i domaćih kolekcionara, koji, takođe, za solidne pare kupuju umetničko blago.