Beogradske priče: Od tramvaja do trolejbusa

Beograd je tokom vremena prilagođavao javni prevoz putnika usled različitih istorijskih okolnosti i potreba sve većeg broja stanovnika.

Rezultat je bio vidljiv kako u pogledu promena gradskih linija tako i kroz korišćenje različitih prevoznih sredstava. Gradske ulice "pamte" tramvaje sa konjskom zapregom, nestabilne i neudobne autobuse sa tvrdim, punjenim gumama, prve trolejbuse...

O tome pričamo sa stručnjakom Udruženja istoričara automobilizma Aleksandrom Zajcom. On nam otkriva neke priče koje nisu ni dosegle do mlađih Beograđana, a oni stariji ih, ipak, čuvaju u lepim sećanjima.

- Kao najbolji primer za ovu priču možemo da navedemo tramvajsku liniju broj "14" koja je vodila od Beograda do Zemuna - kaže Zajc za "Beogradske priče". - Novembra 1935. godine, tramvaji su krenuli od hotela "Balkan" u Prizrenskoj ulici do hotela "Central" u Zemunu.

PROČITAJTE JOŠ: Beogradske priče: Od Balkanske do Beogradske

Rušenjem Mosta viteškog kralja Aleksandra tokom prvih dana Aprilskog rata 1941. godine, deo linije sa beogradske strane je zauvek ukinut.

Međutim, u Zemunu koji je okupirala fašistička NDH, tramvajski saobraćaj je tokom ratnih godina obavljan do mosta, odnosno do Sajmišta, sa dva tramvaja. Potom je okončan period okupacije, pa tramvajska linija koja je nosila oznaku "14", u oslobođenom Zemunu ponovo počinje da prevozi putnike 1944. godine.

Konačno je ukinuta tri godine kasnije.

- Slično ovome, tramvajska linija "9" od Narodnog pozorišta do Klanice, koja se nalazila na Karaburmi, takođe je imala više faza tokom svog postojanja - nastavlja pripovedanje Zajc. - Svečano je puštena u saobraćaj 1925. godine, s tim da bi 1939. godine bila zamenjena kružnom autobuskom linijom sa oznakom "27".

Drugi svetski rat je onemogućavao saobraćaj na ovoj liniji sve do 1945. godine kada privremeno počinju da saobraćaju autobusi na trasi Knežev spomenik - Karaburma.

- Godinu dana kasnije ponovo se uspostavlja tramvajski saobraćaj koji je trajao sve do 1959. godine kada je pruga broj "8" (preimenovana linija "9") ukinuta da bi mesto ustupila trolejbusima koji se na ovoj trasi nikada nisu pojavili - podseća naš sagovornik. - Slični primeri postojali su i kod trolejbuskog saobraćaja.

* 1935.

Posle predstavljanja trolejbusa na prvomajskoj paradi 1947. godine, novo prevozno sredstvo na električni pogon počinje da "osvaja" beogradske ulice. Prvog dana naredne godine, otvorena je linija Slavija - Dušanovac koja je kasnije produžena do Kalemegdana.

Krajem 1957. godine, ova linija broja "1" je preimenovana u "13" i kao takva je radila sve do 1970. godine kada je ukinuta zbog radova na Autokomandi.

PROČITAJTE JOŠ: Beogradske priče: Doba koje vatra nije progutala

Tokom dugogodišnjeg perioda jedina veza Beograda i Zemuna je bio Stari savski most. Potrebe Beograda su iziskivale gradnju još jednog mosta koji je otvoren 1956. godine. Ta građevina je ponikla na temeljima starog mosta koji je nosio ime kralja Aleksandra, a tada je prekršten u Most bratstva i jedinstva.

To je most koji Beograđani danas zovu Brankovim.

- Uporedo sa njegovom izgradnjom tekle su i pripreme za uspostavljanje trolejbuske linije od Zelenog venca do Pošte u Zemunu - nastavlja Zajc. - Trolejbuska linija broj "14" je puštena u rad krajem iste godine. Trba napomenuti da su pored ove, postojale još dve trolejbuske linije koje su išle "preko" Save: linija "15" do Zemuna (Novi grad) i "16" do Novog Beograda (Pohorska ulica). Nažalost, zbog donošenja odluke o ukidanju trolejbuskog saobraćaja u Beogradu, pomenute linije konačno su prestale da prevoze sugrađane 1973. godine.

Naš sagovornik se osvrće na taj period očigledno zamerajući neke poteze tadašnjim gradskim ocima.

Pored toga što prevoz putnika predstavlja zajedničko za sve tri vrste prevoza, treba istaći da su tramvaji i trolejbusi u velikoj meri uticali i na estetski izgled Beograda.

- Ne treba zaboraviti da su zbog ispunjenja određenih uslova za njihovo uvođenje, beogradske ulice i kvartovi postali uređeniji, lepši i funkcionalniji - zaključuje Zajc.

VANREDNO ZA SAJAM

Izgradnjom novog sajma, Beograd dobija ne samo na ekonomskom već i na turističkom značaju.

- U cilju što veće posećenosti prve priredbe - Međunarodnog sajma tehnike i tehničkih dostignuća, 1957. godine je otvoreno čak devet vanrednih "S" (sajamskih) linija od kojih je šest bilo autobuskih sa terminusom ispred samog ulaza u Sajam.

PROČITAJTE JOŠ:

LAKŠE AUTOBUSIMA

LINIJE autobuskog saobraćaja nisu bile menjane toliko burno, pa njihove trase nisu menjane na ovako "dramatičan" način.

- Zato vredi pomenuti i neke terminuse koji više ne postoje - podseća Zajc. - Puštanjem za saobraćaj novog Savskog mosta, GSP "Beograd" je odlučio da za sve linije koje idu preko njega, početne stanice budu na Zelenom vencu. Zbog toga je terminus linije 33 za Banovo brdo bio prebačen na Topličin venac.