Vukov rječnik kao roman

VELIKI izdavački i kulturni poduhvat, antologijsku ediciju „Deset vekova srpske književnosti“ Izdavački centar Matice srpske nastavio je trećim kolom, u deset knjiga, koje je upravo izašlo iz štampe. Ovaj moćni izbor iz naše sveukupne pisane reči finansijski su podržali Pokrajinski sekretarijat za kulturu i Ministarstvo kulture, kao i medijski sponzor „Večernje novosti“.

- Dok sam komponovao predloge za ovo kolo, imao sam na umu nekoliko činjenica, od kojih odvajam najvažniju: skladnost i ravnomernu zastupljenost svih oblasti i žanrova - kaže za „Novosti“ Miro Vuksanović, glavni i odgovorni urednik, predstavljajući objavljena dela.

Zajednička knjiga Stefana Prvovenčanog, Domentijana i Teodosija predstavlja vrhunska dela srpske žitijne književnosti, kako je zapazio u recenziji urednik Tomislav Jovanović. Predgovor priređivača, prof. dr Ljiljane Juhas Georgijevske, komponovanje tekstova i naučnih dodataka, čine lepu celinu sa esejima Kašanina, Radojčića, Bogdanovića, Vitić. Zanimljiv poetski venac isplela je prof. dr Ljiljana Pešikan Ljuštanović, priređujući „Lirske narodne pesme“, čiji izbor, po Vuksanovićevom mišljenju, liči na ispiranje zlatnih pločica. Vrednost ovoj knjizi daju i prilozi Hatidže Krnjević, Miodraga Pavlovića i Marije Kleut.

Knjiga „Branko Radičević“ donosi poeziju prvog Vukovog lirskog saradnika u dva simetrična kruga, koje je priredila dr Tatjana Jovićević. Tekstovi o Branku iz pera Vulovića, Pavla Popovića i mladog Vladušića, osvetljavaju veselu i elegičnu romantičarsku poeziju. Obiman književni rad Jovana Jovanovića Zmaja, od „proba pera“ do „slavujskih stihova“, dr Tatjana Popović ogradila je u devet povezanih krugova. Takvom izboru vrednost daju i eseji o Zmaju Jovana Skerlića i Svetozara Petrovića.

Između dva rata važan pisac, koji je jedno vreme bio prećutkivan, kažnjen, pa pomilovan, Dragiša Vasić dobio je svoje pravo mesto u ovom izboru. Priređivač dr Marko Nedić načinio je dobar izbor s „Crvenim maglama“ uokvirenim pripovetkama. Vasićevo delo tumače Nikša Stipčević i Aleksandar Jovanović. I u ovom kolu, treći put dr Slavko Gordić birao je odakle je najteže odabrati, iz dela Ive Andrića, koje je progovorilo na 49 jezika na svim meridijanima. U knjizi je „Travnička hronika“, a ispred nje početne knjige velikana „Edž Ponto“ i „Nemiri“. Vrednost knjige zaokružuju eseji Milana Bogdanovića i Miroslava Bekera. I Miloš Crnjanski je dobio još jednu knjigu, ovoga puta to su „Seobe“ (druga knjiga), praćene naučnom aparaturom, predgovorom i tekstovima Nikole Miloševića i Mila Lompara.

Poetsko i prozno, esejističko delo Rastka Petrovića probrala je i na pregledan i primamljiv način čitaocu predstavila Bojana Stojanović Pantović. Svoj izbor je okarakterisala kao „spoj arhaičnog i modernog“, a dodala mu je zanimljiva viđenja Jana Vježbickog, Svetlane Slapšak i Tatjane Rosić. Svom omiljenom pretku Bogdanu Popoviću, vratio se Predrag Palavestra, autor kapitalne „Istorije srpske književne kritike“ (1768-2007). U knjizi je dao čuvenu Popovićevu „Antologiju“, a uz nju odabrao oglede antologičara, koji se i danas izdvajaju u srpskoj književnoj građanskoj misli. Tekstovi Dragana M. Jeremića i Branka Lazarevića dopunjuju vrednost ove knjige. Zanimljivost ovog kola je „Srpski rječnik, ili azbučni roman Vuka St. Karadžića“, koji je priredio Miro Vuksanović.

- To je zbornik različitih književnih žanrova i na književni način opisanih istorijskih, geografskih, mitoloških i srodnih pojava i događanja. Čita se kao naročit etnografski leksikon. Ogledalo je narodnog duha, njegove tragičnosti i humora, nespretne dovitljivosti i spretne prostote, poezije i proznih oblika svevidećih vrsta. U njemu je azbučni roman začetnik - kaže Vuksanović. - Odabrao sam književne primere iz dva izdanja Rječnika, iz 1818. i iz 1852, uazbučene, i tako smo dobili novo Vukovo književno delo, roman koji je prethodnik savremenog rečničkog i enciklopedijskog romana u srpskoj književnosti.