Prvi biblijski arheolog u Jerusalimu bila je sveta Jelena: Rimska carica TRAGAČ za izgubljenim Hristovim grobom (FOTO)

Preciznije, od 325. godine kada je rimska carica Jelena, majka imperatora Konstantina velikog počela arheološka iskopavanja u ruševinama biblijskog Jerusalima. On se tada uopšte nije video, jer su ga Rimljani razorili 70. godine i preko njega nazidali novi grad Eliju Kapitolinu.

- Hrišćanstvo je već bio priznata religija u carstvu, ali hrišćani uopšte nisu znali gde se nalaze njihove najveće svetinje u Jerusalimu, sve do ekspedicije carice Jelene. Ona od naslednika malobrojnih jerusalimskih hrišćana sakupila predanja i započela iskopavanja, kao prvi biblijski arheolog. Svu toponimiju svetinja Svete zemlje i najvažniji hrišćanski hram, Crkvu Vaskrsenja Hristovog, ostavila nam je kao baštinu carica Jelena – kaže istoričar prof dr Radomir Popović, protojerej-stavrofor.

Puno rimsko ime ove energične žene bilo je Flavija Julija Helena i nije bila visokog roda, kao ni njen muž, vojnik Konstancije iz provincije Mezije, koja se prostirala na teritoriji današnje Srbije. Konstancije Hlor je zahvaljujući sposobnosti postao jedan od uspešnih rimskih vojničkih careva. Njegov i Jelenin sin Konstantin, nazvan Veliki, rođen u Naisu, današnjem Nišu, biće imperator koji je stvorio hrišćanski Rim.

Istoričari smatraju da je veliku u ulogu u ovom revolucionarnom civilizacijskom događaju odigrala njegova autoritativna i uticajna majka Jelena koja je bila hrišćanka.

Odlazak energične sedamdesetogodišnje carice-majke u Eliju Kapitolinu, kojoj je vratila identitet Jerusalima, nije bio slučajnost.

- Jelena i Konstantin bili su reformatori koji su sprovodili veliki državni plan. On je sazvao 325. u Nikeji sabor svih hrišćanskih episkopa da bi pod njegovim patronatom izgladili nesuglasice i stvorili jedinstvenu crkvu, a Jelena istovremeno ide u Jerusalim da pronađe “hrišćanski Olimp”, glavno kultno mesto nove religije koja treba da ujedini svetsko carstvo. Tako smo ušli u civilizacijski period koji traje i danas – kaže prof. dr Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta.

Hroničari i svedoci Jeleninog doba ostavili su zapise o njenom poduhvatu potrage za Hristovim grobom u ostacima Jerusalima koji ostao razrušen i pust pošto su Rimljani slomili jevrejsku pobunu 70. godine i raselili stanovništvo. Šest decenija grad nije postojao, a onda je car Hadrijan naredio da se svi ostaci sruše do temelja i preko njih sazida potpuno novi urbani centar. Tako je 131. godine podignut grad Elija Kapitolina koji je naseljen rimskim legionarima. Zbog straha od nove pobune, sve do 4. veka Jevrejima, uključujući potomke starih Jerusalimljana, doseljavanje, pa čak i ulazak u grad je bio zabranjen pod pretnjom smrti.

Carica Jelena se zato kada je stigla 325. u Eliju Kapitolinu našla pred klasičnim arheološkim problemom, gde da traži hrišćanska sveta mesta Jerusalima, kada su ona zatrpana šutom preko koga su podignute nove građevine.

Presudna je bila informacija o tome da su na brdu kod hrama posvećenom Veneri viđani neki neobični poklonici koji su tu plakali. Carica je znala da su to hrišćani i naložila je da budu pronađeni. Rimski efikasno, otkriveni su potomci starih Jerusalimljana, sledbenici Hrista, koji su otkrili da je paganski hram Venere podignut na pozornici centralnog događaja Novog zaveta.

Počela su iskopavanja i stiglo se do stene brda Golgota na kome je Hrist razapet i umro, a pedesetak metara dalje otkrivena je pećina za koju su lokalni hrišćani rekli da je grob u kome je sin Božji sahranjen i iz koga je uskrsnuo. Ipak, ključni dokaz da je reč o pravom mestu stradanja i vaskrsenja bilo je otkriće pećine pod Golgotom u kome su pronađena tri velika krsta, na kakvima su Rimljani razapinjali osuđenike. Predanje kaže da je carica Jelena je rešila da napravi eksperiment i zaustavila je sprovod koji je prolazio kraj njenog arheološkog lokaliteta. Naredila je da se pokojnik spusti na zemlju i preko njega je stavljen prvi krst. Bez rezultata. Isto se desilo i sa drugim krstom. Kada su stavili trećim pokojnik je oživeo, kaže hrišćansko predanje.

Vest o čudu se munjevito proširila a carica je poslala sinu klinove sa krsta koji je nazvan Časni a on je jedan ugradio u uzde svog konja, a drugi u ratni šlem, kao simbol pobede. Zatim naređuje da se nad najvažnijim hrišćanskim svetinjama, od pećine Časnog krsta, preko Golgote, do groba Pravednog Josifa iz Arimateje napravi najveći i najlepši hram na svetu. To arhitektonsko čudo sazdano je za 10 godina i blistalo je od raskošnih ukrasa.

- Istorija hrišćanskog poklonjenja Svetoj zemlji i sakupljanja relikvija počinje sa otkrićima carice Jelene i izgradnjom Hrama Vaskrsenja Hristovog – kaže prof. dr Popović.

NEUNIŠTIVO USKRSNUĆE

Zbog Hrama Vaskrsenja Hristovog nebrojeni milioni ljudi su u proteklih 17 vekova prošli kao poklonici Jerusalimom. Kao što su i milioni ljudi zbog njegovog osvajanja i odbrane prolivali krv u verskim ratovima i sukobima. Prvobitni Konstantinov kompleks sačuvan je samo delimično, i u smanjenom obimu jer je pretrpeo teška ratna razaranja, pljačke i požare. Jedini deo koji je od početka neizmenjen je rotonda s kupolom zvana Anastasis, što na grčkom znači uskrsnuće, iz čije šupljeg krova neprestano pada zrak svetla na kapelu Hristovog groba.