POGLED ISKOSA: LJubin raj i pakao

Slikar Ljuba Popović (Tuzla, 1934 - Beograd, 2016) na veličanstven način se vratio u Beograd, ali se i Beograd vratio njemu. U Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, najviše zahvaljujući zalaganju Vladimira S. Kostića, predsednika SANU i ogromnom trudu Slavice Batos, učenom poznavaocu i drugoj Ljubinoj supruzi, organizovana je prva velika retrospektivna izložba Ljubinih slika iz srpskih kolekcija. Nikada u Galeriji SANU nije bilo toliko posetilaca na otvaranju i nikada pre ta cenjena institucija nije objavila katalog u tvrdom povezu, u tri izdanja, na srpskom, francuskom i engleskom jeziku. Uz tekst Nikole Kusovca, Ljubin intervju sa Alenom Vijoom, u njemu je po prvi put i obiman "Hronološki pregled" Ljubinog života i stvaralaštva, koji je sastavila Slavica Batos, koja je odabrala radove i koncipirala postavku. Posle mnogo decenija i nesporazuma SANU se na dostojan način odužila svom članu, velikom svetskom slikaru.

Pročitajte još - Galerija SANU: Ljubina dela u svojoj kući

Ko je Ljuba? Slikar, čudovište, erotoman, jeretik ili tradicionalista? Studirao je na Akademiji primenjenih umetnosti a diplomirao na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Posle prvog dvonedeljnog boravka u Parizu, posvećenog najvećim delom posetama Luvru, učestvovao je na nekoliko grupnih izložbi u Beogradu ("Novi oblici nadrealizma i relacionizam", "San i mašta"). Godine 1963. nastanio se u Parizu. Upoznao je istraživača fantastične umetnosti Renea de Solijea, koji je autor njegove prve monografije iz 1971. godine. Između njih se razvilo prijateljstvo zasnovano na uzajamnom poštovanju. Stigavši u Pariz previše kasno da bi upoznao "papu nadrealizma" Andrea Bretona, a po prirodi nezavisnog duha, nikada nije pripadao grupi nadrealista. O njegovom stvaralaštvu pisali su Alen Boske i Alen Žufroa, značajni kritičari, veliki pesnik Andre Pjer de Mandijarg, proučavalac nadrealizma Patrik Valdberg, Etiambl, veliki sinolog i poznavalac dela Artura Remboa, Žil Nere, autor knjiga za nemački Tašen, Gistav Rene Hoke, najveći nemački stručnjak za manirizam i slikarstvo neomanirizma, Saran Aleksandrijan, krajnje upućen u magiju i nadrealizam, autor Ljubine monografije s verovatno najboljim tekstom ikada napisanim o takvoj vrsti umetnosti, kao i brojni drugi stručnjaci.

Ljuba Popović / Foto: I. Marinković

O delu ovog slikara objavljeno je 19 monografija, ali o njemu uprkos nesebičnom trudu vanrednih mislilaca i poznavalaca, kruži fama da ga niko nikada nije valjano i do kraja rastumačio, niti bio na njegovoj stvaralačkoj visini, mada su o njemu Dragoš Kalajić i Dušan Makavejev napisali neke od svojih najboljih tekstova. Možda te glasine šire oni koji nisu sposobni da se nose s tim opusom bremenitim značenjem. Najsažetije rečeno, Ljubino slikarstvo blisko je estetici grupe Mediala čiji je član, tačnije pripada polu "ale". Leonid Šejka, Dado Đurić i Dragoš Kalajić borili su se protiv nedotupavih kritičara i novinara koji su u Mediali videli samo nastavak nadrealizma; tradicionalizmom i elitnim neokonzervativizmom ona nikako nije mogla da pripada marksističko-frojdističkoj avangardi na tragu dadaizma. S druge strane, Ljuba se gnušao i brojnih savremenih iracionalnih slikara, fantasta koje je smatrao mitomanima, odbijajući olako i često svrstavanje njegove umetnosti u fantastičnu. Koliko naslednik velikih majstora likovnog oneobičenja, sledbenik je i prvih modernih slikara. U njegovom delu mogu se uočiti ideje koje su zanimale Hijeronimusa Boša, Monsua Deziderija, Žaka Kaloa i Piranezija, ali je blizak i romantičarima i simbolistima 19. veka (postoje i oni potonji, u naredna dva stoleća).

Foto: K. Mihajlović

Kao naslednik velikih umetnika, tim je složeniji što pripada i porodici erotomana, proučavalaca književnih dela, filma, stripa i naučne fantastike. Slike i knjige značajnih ali i zaboravljenih stvaralaca služile su mu da sebi i drugima, bez bilo kakve iluzije o sopstvenoj veličini, postavlja ključna životna i umetnička pitanja, ne bi li došao do odgovora. Crni romantičar, jedan od najvećih vizionara u novijoj istoriji slikarstva, Ljuba je sjedinio čulnost i erotizam sa eshatologijom i vizijama s one strane života i smrti. Njegova medialna "magija ekstrema" ga je iz slike u sliku vodila ka ponorima sve dubljih saznanja, prema raspuklom Erosu i neizrecivoj tajni slike.