Venčac krije dvor iz doba Nemanjića (Foto)

NEMANjIĆI su, sudeći po rezultatima najnovijih arheoloških iskopavanja, na Venčacu sagradili ne samo monumentalnu mermernu crkvu, koju su oslikali najbolji majstori tog doba, već su kraj hrama najverovatnije imali i dvorski kompleks.

Do ovih otkrića došli su arheolozi Narodnog muzeja u Aranđelovcu i Filozofskog fakulteta u Beogradu, koji istražuju plato Dvorine pod venčačkim visovima Kameniti breg, Gradina i Pločnik. Oni su pre nekoliko dana otkrili ceo oltarski kompleks i centralni kompleks crkve (naos), kao i veliki broj delova freskoslikanog maltera, koji pokazuju da je hram bio još veći i luksuzniji nego što se pretpostavljalo. Tako je, neočekivano, otvoreno potpuno nepoznato poglavlje priče o mermernoj planini i Nemanjićima.

Pročitajte još - Stefan Nemanja na novom Savskom Trgu

- Ovo je najseverniji monumentalni hram nemanjićke Srbije, izgrađen u oblasti koja se do sada smatrala za pograničnu, gde je potpuno neuobičajeno da se grade ovako luksuzna zdanja - kaže, za "Novosti", docent dr Dejan Radičević sa Filozofskog fakulteta. - To ukazuje na to da se Srbija realno prostirala mnogo severnije nego što se pretpostavljalo. Važna specifičnost ovog hrama je što je izgrađen u srpsko-vizantijskom stilu, koji je karakterističan za južne oblasti. On se u Srbiji javlja tek posle Milutinovih proširenja države na jug. Zato vreme izgradnje crkve možemo smestiti u period vladavine od Milutina, preko Stefana Dečanskog i cara Dušana, do Uroša.

KADA SU pre nekoliko godina skromno počela iskopavanja na lokalitetu Madžarsko groblje na obodu venčačkog sela Banje, arheolozi su pretpostavljali da će pronaći manji manastir s konakom, kakvih ima u okolini. Međutim, na osnovu arhitekture, građevinskog materijala, načina njegove obrade i izuzetnog kvaliteta fresaka, sad su sigurni da je reč o vladarskoj zadužbini.

Pročitajte još - Mineralno blago nemanjićke Srbije

- Samo vladar države može na njen krajnji sever da dovede najbolje majstore s juga i za kratko vreme napravi veliku crkvu - naglašava dr Radičević. - Monumentalna mermerna crkva je sagrađena na izuzetno vidnom mestu, što je bio izazov za svakog napadača, pa nije logično da je bila bez zaštite. Posmatrajući na taj način, hram sad liči na pridvornu crkvu kraj koje je postojao ceo dvorski kompleks. Što više iskopavamo, otvara se sve više pitanja. Smatramo da je nephodno da georadarom snimimo ceo plato, jer smo već uočili ostatke i drugih velikih zdanja.

Stručnjaci Narodnog muzeja u Aranđelovcu podsećaju da se neposredno uz crkvu nalaze i temelji dvospratne zgrade dužine 19 i širine sedam metara, za koju predanje navodi da je pripadala poslednjim titularnim srpskim despotima Bakićima, ali da je ona bila izgrađena kad i crkva.

Pročitajte još - Sava stvorio Rusima obaveštajnu službu

- Ovo nije uobičajena skrivena crkvica za isposnike, iskopali smo hram čiji je oltar bio širok 14, a dug osam metara - kaže Vladan Milivojević, kustos Narodnog muzeja u Aranđelovcu. - Otprilike tih dimenzija bio je i naos, centralni deo hrama, ali to nije ceo prostor hrama. Do priprate, koja je mogla da bude mnogo veća, još nismo ni stigli. Ipak, najveće iznenađenje je otkriće zidova ispod crkve koji pokazuju da je na ovom mestu postojala još starija građevina.

Arheološka iskopavanja pokazala su da je u legendama sačuvan deo istine, ali da je prava priča još neobičnija.

- Mermerni monoliti su nadgrobni spomenici Srba koji su napustili ove krajeve u Velikoj seobi, pa su kasnije novodoseljeni mislili da srpski grobovi pripadaju nekom drugom narodu - objašnjava dr Radičević. - Utvrdili smo da je groblje nastalo u vreme kad je crkva već bila srušena, a to je najkasnije 15. vek, verovatno u doba pada despotovine.

Zabranjeno preuzimanje fotografija bez saglasnosti redakcije "Večernjih Novosti"