Nekropola prepuna zlata

KRASILE su stare Rimljane, pre 18 vekova. Od tada su zlatne minđuše, prstenje, naušnice, dijademe ukrašene dragim kamenjem... tajna lokaliteta Male Kopašnice, nedaleko od Leskovca. Tokom trogodišnjih arheoloških istraživanja nekropole pronađeno je više od 300 predmeta od zlata, koji su u sredu prvi put predstavljeni javnosti u leskovačkom Narodnom muzeju.

Pored 70 zlatnih minđuša, nekoliko ogrlica i izuzetnih primeraka zlatnog prstenja stručnjaci su naišli na čak 18 dijadema, što je neuporedivo u odnosu na bilo koje slično istraživanje u Srbiji. U najvećem ruralnom naselju istraženom na ovom području pronađeno je i mnoštvo drugih predmeta koji svedoče o materijalnoj kulturi nastaloj van rimskih urbanih centara.

Posetioci leskovačkog muzeja imaju priliku da vide tipične rimske ogrlice od zlatne žice i stakla i različite naušnice. Ima najjednostavnijih komada u vidu karika, ali i veoma raskošnog nakita, optočenog dragim kamenjem. Pronađene dijademe značajne su i zbog toga jer se na njima vidi čak i aplikacija sa likom cara Gete ili Karakale, sinova Septimija Severa sa početka trećeg veka.

- Ni na jednom lokalitetu, odnosno u rimskom ruralnom naselju ovog tipa nije nađen tako veliki broj dijadema, što svedoči o posebnom statusu autohtonog stanovništva, verovatno Dardanaca, koje je pretpostavlja se, bilo usmereno na eksploataciju rudnika zlata u Ruplju i Crnoj Travi - priča mr Sonja Stamenković, iz beogradskog Arheološkog instituta.

Mala Kopašnica je poznata u arheologiji i po karakterističnom načinu sahranjivanja koje po njoj i po lokalitetu Sase u Bosni i Hercegovini nosi ime. U istraživanoj nekropoli otkriveno je na stotine dvoetažnih grobova sa spaljenim pokojnicima.

Jedna od pronađenih memorija-grobnica

-Ovakav način sahranjivanja vezuje se za autohtono stanovništvo u periodu od prvog do četvrtog veka, koje je kasnije, najverovatnije pod uticajem hrišćanstva, počelo skeletno sahranjivanje, pa je pronađen i manji broj skeletnih grobova i u njima srebrni nakit i izuzetne keramičke posude kao što su amfore i žišci - dodaje mr Stamenković.

Među izuzetnim pronalascima su i predmeti od stakla i ogrlice od staklenih perli, narukvice, zatim lampe i vrlo karakteristični okovi. Inventar grobova je veoma bogat jer je samo mali broj grobnica opljačkan.

- Imamo izuzetan nalaz koji može da se svrsta među najznačajnija istraživanja u novoj istoriji - kaže dr Vujadin Ivanišević, rukovodilac istraživanja. - Zbog izgradnje auto-puta istražena je cela površina trase duge 300 i široke u proseku 35 metara. Za tri godine pronađeno je oko 6.000 predmeta među kojima je veliki broj novih vrsta i formi. Najinteresantniji se već pripremaju za novu stalnu postavku leskovačkog muzeja, a planira se i velika izložba.

Među pronađenim predmetima najviše je minđuša

Na ovom lokalitetu pronađen je i deo rimskog puta, nekoliko zgrada i velika žitnica. Tu je i odbramebni rov koji je razdvajao naselje i zanatski centar od nekropole, a u velikoj rimskoj jami, dubokoj tri i po metra, nađen je bogat materijal među kojim i rimska terakota sa predstavom lava i lavice. Ovaj lokalitet otkriven je 1960. godine kada su mašine zbog izgradnje auto-puta razorile nekropolu. Od 1962. do 1964. godine ispitan je 151 grob, a još 24 su istražena pre 12 godina. U poslednjoj kampanji, koja je završena prošle godine, otkriveno je još 478 grobova i nekoliko memorija.

PEČENA KERAMIKA

NALAZ kalupa za izradu pečene keramike promenio je dosadašnje uverenje da su se tim poslom bavili samo u velikim centrima. Na lokalitetu Mala Kopašnica pronađene su četiri velike, dve srednje i šest malih peći za pečenje keramike. Stručnjaci su utvrdili i da je rimski put u međuvremenu obnavljan što svedoči o njegovoj važnosti.

Zlatni novac

BOGATA ZBIRKA

MEĐU pronađenim predmetima su i pehari, šolje, zdele, tanjiri, oko 700 komada raznog novca i veliki broj listića od zlata koji su najverovatnije služili kao ukras na glavi i odeći. Sav nakit od zlata pronađen je u grobovima sa spaljenim pokojnicima, što govori da potiče iz drugog, odnosno trećeg veka naše ere.