Jeretik koji je stvorio baštinu

ŽIVOT karakteriše neprestani sukob između iluzija i stvarnosti. Postoji, na jednoj strani, svest koja je jedinstvena pojava u kosmosu svojstvena samo čoveku, i koja je jedna gotovo karcinomska pojava... Na drugoj strani, u čoveku postoji, još od primitivnih zajednica, težnja da se svest “prekrije”, otupi, zataška, uspava... iluzijama. Za to postoje razni načini... Postoje silne tehnike koje imaju za cilj da otupe i onemoguće neprestanu kritičku delatnost svesti koja na sve što postoji i što se dešava oko nas stavlja znak pitanja. Ja ne želim da to saznanje izrazim u nekakvom antičkom sižeu ili nekom sižeu o nekoj dalekoj planeti. Moj atar za obelodanjivanje je život, naš, sadašnji...”, govorio je Živojin Žika Pavlović, filmski reditelj, scenarist, pisac, slikar, profesor beogradskog univerziteta, jedan od velikana koji su u jugoslovenskoj, srpskoj, ali i evropskoj umetnosti i kulturi ostavili najdublji trag.

Dve decenije od Pavlovićeve smrti (preminuo je 29. novembra 1998) Jugoslovenska kinoteka obeležava retrospektivom njegovih najznačajnijih ostvarenja, koja je počela u četvrtak uveče. Program su otvorili omnibusi koje je snimio sa Markom Bapcem i Kokanom Rakonjcem, “Kapi, vode, ratnici” (1962), koji je republička cenzura u Sarajevu zabranila zbog “pesimističkih tonova”, i “Grad” (1963), koji je ušao u istoriju jugoslovenske kinematografije kao jedini službeno zabranjen film, zbog koga su i njegovi autori doživeli represiju tadašnje vlasti.

Pročitajte još - Spomen ploča Živojinu Pavloviću

Publika će imati priliku da vidi i Pavlovićeve kultne filmove crnog talasa, “Neprijatelj”, “Povratak”, “Buđenje pacova”, “Kad budem mrtav i beo”, “Zaseda”, “Crveno klasje”, “Hajka”, ostvarenja “Zadah tela”, “Na putu za Katangu”, “Dezerter”.

"Crveno klasje"

“Bio sam svestan da su u političkom sistemu kom smo pripadali sudbine pojedinaca sklonih nemirenju sa postojećim stanjem sazdane od prećutkivanja, proganjanja i blaćenja. I slutnjom da osporavanje nečijeg dela od strane zajednice ne sme predstavljati stožer njegovog života. Bilo mi je poznato kroz šta su sve prolazili stvaraoci u istoriji čovečanstva, a pogotovo u Rusiji i Nemačkoj, tokom 20. veka. Takođe sam znao i to da se samo nepridavanjem velikog značaja torturama osrednjosti mogu vratiti sebi i svojim duhovnim potrebama...”, govorio je Pavlović.

"Kad budem mrtav i beo"

Reditelj filmova od kojih su neki ušli i u svetske enciklopedije, i bio uzor kultnim imenima svetskog filma poput Džona Šlezingera, koji je na festivalu u Kanu izjavio da je njegov antologijski “Ponoćni kauboj” nastao pod uticajem Pavlovićevog filma “Kad budem mrtav i beo”, ovde je bio zabranjivan, osuđivan i nikada preterano hvaljen u vreme dok je stvarao. Mnogi smatraju da i danas Živojin Pavlović nema mesto u srpskoj kulturi koje mu pripada, ali je i sada i te kako prisutan u Evropi i svetu - retrospektive njegovih filmova organizuju se u Parizu, Njujorku, Strazburu, Madridu..., Slovenačka kinoteka objavila je knjigu “Prokletstvo traganja za istinom: filmsko stvaralaštvo i teorija Živojina Pavlovića”, sa tekstovima desetak evropskih filmskih znalaca...

"Buđenje pacova"

“Jedina tradicija koju Srbi neguju jeste sistematsko uništavanje sopstvene tradicije”, govorio je reditelj koji nam je za sva vremena ostavio i svog junaka, Džimija Barku, u filmu “Kad budem mrtav i beo”.

JEDINO OBELEŽJE

U AKCIJI našeg lista, “Vratimo dug piscima”, zajedničkog poduhvata Ministarstva kulture i “Večernjih novosti”, 2011. je otkrivena spomen-ploča Živojinu Pavloviću na zgradi u Ulici majke Jevrosime 39, u kojoj je živeo od 1971, do smrti 1998. godine. To je i jedino obeležje koje umetnik genijalnog dara ima u Beogradu.