Imali centralno grejanje u doba Rimljana: Otkrića arheologa pokraj Lajkovca

KADA su započeli istraživanja, arheolozi nisu ni slutili da će na lokalitetu Anine, u selu Ćelije, kod Lajkovca - na ušću reke Ljig u Kolubaru - otkriti ostatke raskošne vile, te brojne objekte gazdinstva nekog veleposednika iz rimskog doba. Štaviše, na 40 hektara jednog od najbolje očuvanih i istraženih ostataka arhitekture rimskog doba je pronađena i kolekcija novca koja se ubraja u najveće iz te epohe na području Srbije!
Iako je utvrđeno da se radi o izuzetno velikom poljoprivrednom dobru iz četvrtog veka, koji čine kompleks sa stambenim i ekonomskim delom, ali i groblje, istražen je tek deseti deo vile koja se, po procenama stručnjaka, prostire na više od 4.000 kvadrata. Pronađeni su i dobro očuvani ostaci šest prostorija vile rustike, zidovi visoki do dva metra, pa se veruje u to da je centralni deo građevine bio visok oko osam metara. Vila je, pritom, u svim prostorijama imala sistem za grejanje toplim vazduhom!

- Veliki broj nalaza svedoči o intenzivnom ekonomskom životu ovog mesta od 300. do 380. godine, kao i u vreme srpske despotovine tokom 15. veka - kaže arheolog iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Radivoje Arsić koji je obavljao istraživanje lokaliteta. - Vila rustika u Ćelijama je jedna od najvećih podignutih na znatnoj udaljenosti od tadašnjih gradskih centara, a na 200 metara od stambenog dela su dva velika objekta, površine 2.000 kvadrata, za skladištenje poljoprivrednih proizvoda. Ovo grandiozno poljoprivredno dobro je nastalo početkom četvrtog veka, a nestalo u pljačkaškom pohodu zapadnih Gota.

I drugi arheološki spomenici na području Lajkovca - rimske vile u Jabučju, Skobalju, Bogovađi i Nepričavi - ukazuju na izuzetnu veštinu zemljoposednika i zemljoradnika Rimskog carstva, te na prirodnu predodređenost ovog područja za poljoprivrednu proizvodnju.

- Na velikom broju njiva u okviru lokaliteta Anine, prilikom oranja se pojavljuju veće količine građevinskog materijala kojim je građena vila, a koje su ovdašnji domaćini, ne znajući o čemu je reč, neretko koristili čak za gradnju svinjaca - ističe Arsić. - U proleće 1996, plugovi su otkrili velike apside poznoantičke građevine i brojni rimski novac, te delove narukvica, prstenje, oruđe... što ukazuje na to da se na ovom prostoru nalazila nekropola za sahranjivanje tadašnjih žitelja. Ispitivanjem smo otkrili da je kompleks gradio obrazovani arhitekta, sa kvalitetnim majstorima, što se razaznaje po ispoštovanim standardima ondašnje arhitekture, koje je mogao da priušti samo neko iz viših društvenih slojeva.

Istraživači na terenu

Avio-snimak i ostaci vidljivi u oranicama, nadalje, ukazuju i na to da postoji više građevina u Aninama koje je nemoguće precizno definisati. Blizina Ibarske magistrale i lak pristup lokalitetu su idealni i za turističku prezentaciju blaga kakvo nema nijedan sličan rimski lokalitet u Srbiji!

- Zemljište pod kojim se nalaze neotkriveni zidovi vile i ostalih objekata pripada opštini Lajkovac, tako da će istraživanje moći da bude nastavljeno - kaže direktor Turističke organizacije u Lajkovcu Milutin Ranković. - Potpuniji kompleks oko vile rustike, sa informativnim tablama će biti najpogodnije mesto za posete ekskurzija i nastavu u prirodi, jer Anine ne svedoče samo o prisustvu Rimskog carstva, već i o srpskoj despotovini Brankovića i Lazarevića. Arheološka nalazišta u Skobalju, Malom Borku i Jabučju skrivaju bogatstva od praistorije do srednjeg veka, a Jerinin grad u Slovcu je srednjovekovno utvrđenje. I Bogovađa zavređuje pažnju stručnjaka, pa proizilazi da je, zapravo, čitava teritorija lajkovačke opštine jedno veliko arheološko nalazište.

"IBARSKA MAGISTRALA"

- ZAPIS iz Jabučja kod Lajkovca ukazuje na to da se možda radi o dosad nepoznatom municipijumu, gradu sa lokalnom samoupravom - navodi arheolog Arsić. - Jer, naselje Anine se nalazilo na raskrsnici važnih puteva koji su vodili iz veoma bitnih rudarskih oblasti ka glavnim gradskim centrima, a približno je bilo i na tromeđi tri rimske provincije: Dalmacije, Panonije i Gornje Mezije. Po kvalitetu nalaza i arhitekture, ostaci se razlikuju od onih iz ruralnih naseobina u brdsko-planinskim predelima zapadne Srbije. Inače, polovinom prošlog veka su na prostoru Ćelija otkriveni tragovi rimskog puta koji se prostirao duž reke Ljig i spajao dolinu Kolubare sa Rudnikom, pa se zaključuje da je to bila svojevrsna rimska Ibarska magistrala.