Lukavstvom stvorili Srpski Mančester

NEKADAŠNjA vodenica, u kojoj je 1884. otvorena prva fabrika vunenog gajtana u Srbiji, pa predstavlja "rodno mesto" srpske tekstilne industrije - pre više od 30 godina - pretvorena je u muzej sa autentičnom opremom i čarkovima koje su tadašnji leskovački industrijalci u Strojkovce dovezli iz Bugarske, iako je ona strogo zabranjivala izvoz mašina.

Već pomenuti čarkovi su izum bugarskih državljana, pa je na osnovu toga ova zemlja držala monopol u proizvodnji i izvozu vunenog gajtana na čitavom Balkanu. Do oslobođenja od Turaka, za bogate leskovačke trgovce nije bilo prepreka u uvozu vunenih proizvoda, ali novonastale granice i carinske barijere su uticale na smanjenje trgovinske razmene...

- Kupili su fabriku Stefana Bojadžova u Karlovu i razmontirali čarkove. Formirali su dva karavana, a Bugari su, saznavši za krijumčarenje, pratili tragove samo jednog, pa su jedino njega i zaustavili. Drugi karavan je, zato, nesmetano prešao granicu kod Vlasotinca - zahvaljujući lukavstvu, jer su konjima potkovice bile okrenute u suprotnom smeru, pa je potera stekla utisak da se karavan kreće ka Bugarskoj - objašnjava Mira Ninošević, istoričar i muzejski savetnik leskovačkog Narodnog muzeja.

Prva leskovačka fabrika gajtana, u iznajmljenoj vodenici, zvala se "Antonije Popović i kompanija", a među osnivačima su bili i Gligorije Jovanović, Dimitrije Teokarević, Proka Mitić i Stefan Bojadžov, čije su znanje i iskustvo bilo od neprocenjivog značaja.

Otvaranjem muzeja je obeležena stogodišnjica leskovačkog tekstila, a obnova ovog kompleksa i dotrajale postavke počela je pre nekoliko godina. Nažalost, ideja da se ponovo pokrenu čarkovi, te "prorade" valjarica i bojadžinica stala je na pola.