PRIRODA JUNAKA UKLESALA U STENU: Žitelji Južnog Banata veruju da se na Vršačkim planinama krije lik Janka Halabure

NAJVAŽNIJI vršački megdan odigrao se davne 1594. godine, kada je vođa lokalnih ustanika Janko Halabura odrubio glavu turskom Arslan-begu, ozloglašenom zapovedniku zaposednute Vršačke kule, koji ga je i izazvao na dvoboj.

Fodor Tamaš na steni Turska glava, Foto Privatna arhiva

Vrščani su detalj iz te borbe - tursku glavu nabijenu na Halaburinu sablju, još 1804. godine kao simbol slobode prikazali na novoustanovljenom grbu svog grada, koji važi i danas. I priroda je, međutim, što je gotovo nepoznato, ovekovečila ovaj značajan istorijski događaj, uklesavši likove dvojice megdandžija u stene na Vršačkim planinama, što se smatra pravim prirodnim fenomenom.

Dvoboj između Srbina i Turčina, pre više od četiri veka, odigrao se na zaravni podno Vršačke kule, gde se danas nalazi turistički info-centar. O tome svedoči i spomen-ploča, koja je tu postavljena pre devet godina. Samo tristotinak metara odatle, na dve potpuno različite strane, nalaze se stene koje prikazuju odsečenu tursku glavu i Halaburin profil.

- Ostenjak kod jednog poznatog gradskog kluba, sa kog se pruža najlepši pogled na Vršac, formira profil zrelog muškarca, što se danas ne može primetiti, jer taj vidik zaklanja šuma. Ali, o tome svedoči stara crno-bela fotografija, koja je nastala između dva svetska rata. Na njoj su jasno uočljivi ravno čelo, dugačak povijeni nos, oko, tanka usta i brada, koji su identični likovnom prikazu Janka Halabure. Zato se i veruje da je to baš njegov lik, koji zadovoljno gleda na oslobođeni grad - otkriva, za "Novosti", Tamaš Fodor, vršački bibliotekar koji godinama istražuje nepoznate istorijske detalje rodnog kraja.

Lik Janka Halabure na Vršačkim planinama, Foto Privatna arhiva

Interesantno je da se te iste stene nalaze i na grbu grada. I u njima su pre desetak godina prvi put uočeni skriveni obrisi Halaburinog profila, okrenutog prema nebu, što je dodatno podgrejalo verovanje Vrščana da slavni junak i danas, okamenjen u pravim stenama na bregu, bdi nad gradom i čuva ga od svih nedaća.

A na drugom kraju, na brdu Turska glava, na 402 metra nadmorske visine, koje se proteže od mesta megdana do odmarališta Crvenog krsta, pogled odsečene begove glave uprt je ka Dunavu. Nije varka. Kada se pet metara visoka stena, koja je skrivena u bagremaru nedaleko od popularnog vidikovca Turban, posmatra sa određene distance, pod određenim uglom i snopom svetlosti, nedvosmisleno prikazuje poluprofil muškarca sa izraženim nosem i čalmom na glavi.

- U narodnom predanju postoji nekoliko verzija njenog nastanka, ali je nama najprijemčivija ta da ni zemlja nije htela da primi odsečenu glavu turskog bega.

Stena zasečena mačem, Foto F. Tamaš

Skamenila se baš tu gde je i odrubljena jednim potezom Halaburine sablje, setno zagledana prema Dunavu, odakle je Turčin sa svojom vojskom i došao u Vršac - pripoveda Tamaš.

Samo 20 metara dalje nalazi se i stena, koja kao da je u žaru borbe zasečena mačem jednog od ovih junaka. Vertikala u gnajsu, veli Tamaš, retko se može videti u prirodi, pa čak i da je nastala ljudskim faktorom.

Cela ova pomalo romansirana priča može da bude još jedna turistička atrakcija Vršačkih planina, naročito što se u tamošnjim stenama skriva još bezbroj drugih ljudskih i životinjskih likova. Naš sagovornik ih je u svojim šetnjama do sada otkrio petnaestak. Sve je, kaže, u oku posmatrača i njegovoj mašti.

Svedočanstvo o borbi prikazano u Vršcu, Foto J. J. Baljak

SPALjIVANjE MOŠTIJU SVETOG SAVE

OVAJ megdan, koji se odigrao u vreme ustanka banatskih Srba protiv Turaka pod vođstvom vršačkog vladike Teodora Nestorovića, nije bio značajan samo za istoriju Vršca. Njegov ishod - ubistvo turskog bega, izazvao je toliki gnev sultana Murata Trećeg, da je potegao svoju vojsku čak iz Sirije kako bi ustanak ugušio. Budući da su Banaćani u svojim petomesečnim borbama nosili barjake sa likom Svetog Save, veliki vezir Kodža Sinan-paša naložio je da se mošti ovog sveca donesu iz manastira Mileševe u Beograd i spale na Vračaru, kako bi srpskom narodu bio uništen svaki verski i nacionalni zanos.

LjUDI NESVESNO KLESALI LIKOVE

KAKO su nastali likovi u vršačkim stenama, zasad je misterija. Zna se da je priroda najbolji vajar, ali se, ipak, pretpostavlja da je delom za to zaslužan i čovek. Klesao ih je, verovatno, nesvesno. Stene su, naime, nekada činile veći deo ovih planina, pa su još u srednjem veku tu pravljeni kamenolomi. U prvoj polovini 19. veka čak je postojalo i odobrenje grada za njihovu eksploataciju, kako bi se stvorio prostor za podizanje vinograda.

Preporučujemo

Srbija

0 2

BESPLATAN PREVOZ DO VRŠAČKIH PLANINA: Grad organizuje tri autobuska polaska za 1. maj

26. 04. 2022. u 15:57

Srbija

0 1

PRVI "VRŠAC ČELENDž REJS": Stotinak učesnika trčalo po šumskim stazama Vršačkih planina

19. 04. 2022. u 16:21

Srbija

0 0

MLADI BEŽE OD POSLA U ŠUMI: Nedostatak radne snage otežava poslove seče stabala i pošumljavanja Vršačkih planina

17. 03. 2022. u 08:21

Društvo

0 3

PRIHVATILIŠTE SPAS ZA JELENE: Postavljanje stubova i žice kod Lisičje glave na Vršačkim planinama uznemirilo deo javnosti

22. 11. 2021. u 14:00

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije