Zrenjanin: Opljačkali dobrotovora, sad bi grob da mu ruše!

TUŽNA je sudbina narodnog dobrotvora Nestora Dimitrijevića (1782-1856.) i njegove zadužbine s polovine 19. veka, koju je po uzoru na slavni peštanski “Tekelijanum” Save Tekelije nazvao “Nestorijanum”, a sa istim ciljem da pomaže školovanje talentovanih mladih ljudi i doprinosi formiranju srpske inteligencije.

U gradu na Begeju danas je gotovo nepoznato ime ovog velikog zavičajnog dobrotvora, čija je vredna zadužbinarska zgrada u centru davno uzurpirana i devastirana. Oskrnavljeno je i obeležje u znak sećanja na Nestora Dimitrijevića u Karađorđevom parku, a lokalni komunalci razmišljaju o uklanjanju njegovog orunolog spomenika sa groblja, jer decenijama niko ne izmiruje naknadu za grobno mesto...

A, sve što je imao Dimitrijević je zaveštao srpskom narodu i crkvi. O njegovom ranom životu u rodnom Velikom Bečkereku (kako se tada nazivao Zrenjanin) nema puno podataka. Bavio se trgovinom i držao radnju mešovite robe (“špeceraj”) u rodnoj kući, a do Revolucije 1848/1949. godine već je izgradio reputaciju uglednog građanina i trgovca.

Nakon što su srpske snage, predvođene Stevanom Knićaninom, ušle u grad 12. januara 1849. Dimitrijević se našao u sastavu Srpskog narodnog odbora, koji je preuzeo vlast u Velikom Bečekreku i okolini nakon povlačenja mađarskih organa vlasti. Na sednici odbora održanoj 16. januara izabran je za načelnika finansijskog odeljenja.

Prema podacima zrenjaninske internet-enciklopedije, 10. januara 1856. sastavio je testament, kojim je svoju kuću ostavio Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini. Naložio je i prodaju celokupne pokretne i ostatka nepokretne imovine, s tim da se dobijeni novac pridoda njegovim papirima od vrednosti i gotovom novcu u iznosu od ondašnjih 6.500 forinti.

Te da se celokupna suma preda na raspolaganje Upravi srpskih narodnih fondova, koja bi osnovala njegovu zadužbinu “Zavedenije Nestora Dimitrijevića iz Velikog Bečkereka”.

Ova zadužbina, koja se u kasnijem periodu pominje pod nazivom “Nestorijanum”, imala je za cilj “vaspitanje junosti (omladine) srpske” i nije se ni pod kakvim okolnostima smela spojiti sa bilo kojim drugim zaveštanjem.

Dimitrijević je i Matici srpskoj zaveštao značajna sredstva, a iz njegovog fonda školovalo se preko 90 srpskih studenata ne samo iz Velikog Bečkereka, već i šire. Nepunih mesec dana posle sastavljanja testamenta (3. februara 1856), preminuo je i sahranjen na ovdašnjem Tomaševačkom groblju.

Na Krstovdan 1860. jedan od pitomaca njegove školske zadužbine Aleksandr Sandić, održao je besedu u čast velikog dobrotvora u Svetouspenskoj crkvi. Ovaj takođe rođeni Bečkerečan, istaknuti srpski istoričar, prevodilac, pisac, profesor Karlovačke gimnazije i pisar Vuka Karadžića, možda je samo najpoznatiji izdanak “Nestorijanuma”. Tu svakako spadaju i dr Vasa Savić, osnivač moderne srpske medicine, Emil Gavrila, advokat, novinar i političar, lekar Jovan Stajić, gradonačelnik za čijeg mandata je odlučeno da se Mihajlo Pupin proglasi za počasnog građanina Velikog Bečkereka, i mnogi drugi.

A bista dobrotvora koja od 1973. krasi Karađorđev park, rad vajara Pavla Radovanovića, još pre mnogo godina vandalski je prefarbana i odvaljena ploča sa postamenta sa podacima o ličnosti kojoj je bista posvećena. Oronuli spomenik na Tomaševačkom groblju provizorno je smešten u jednu napuštenu kapelicu - i naopako okrenut.