KRIZA U PRAVOSLAVNOM SVETU: Da li bi sukob patrijaršija mogao da ostavi posledice i po naš region?

SUKOB dvaju najuticajnijih patrijaršija - Vaseljenske i Moskovske oko ukrajinskog pitanja mogao bi da otvori Pandorinu kutiju dobijanja samostalnosti crkava u pravoslavlju. U mogućem sudaru divova bez posledica ne bi prošla ni Srpska pravoslavna crkva. Moguće dobijanje autokefalnosti nepriznate Crkve u Kijevu Patrijaršiju u Beogradu stavilo bi ne samo pred izbor strane u konfliktu, već i u centar razbuktalih crkvenih pretenzija na Balkanu.

Kamen razdora patrijaršija u Moskvi i Istanbulu, prema oceni poznavalaca odnosa u pravoslavlju, lako bi mogao da pocepa poredak, ustrojstvo i funkcionisaenje Crkve na istoku. On se vekovima bazira na činjenici da je priznanje "nove" pomesne crkve moguće samo uz jednodušnu saglasnost svih ostalih crkava sa Vaseljenskom patrijaršijom na čelu. Sticanje autokefalije, uprkos protivljenju, bio bi opasan presedan koji preti da trajno poremeti odnose u pravoslavlju.

Pročitajte još - Pravoslavni svet na rubu raskola?

Nadgornjavanje Moskve i Carigrada pažljivo se prati i u beogradskom Patrijaršijskom dvoru, iza čijih debelih zidova još uvek nema zvaničnog komentara najnovije krize. U javnost je, međutim, nedavno procurelo pismo koje je patrijarh Irinej uputio vaseljenskom patrijarhu Vartolomeju u kome ga diplomatski upozorava na moguće posledice osamostaljivanja nepriznate Crkve u Ukrajini.

- Pitanje sticanja autokefalnosti jedno je od najsloženijih u pravoslavlju, i oko njega još uvek nije postignuta opšta saglasnost - kaže, za "Novosti", sagovornik iz sedišta SPC. - Nepristajanje na stvaranje novih nacionalnih crkava kao i insistiranje na nepodudarnosti državnih i crkvenih granica jeste stav koga se drže mnoge patrijaršije, uključujući i Moskovsku. Načelno, to je stanovnište i SPC koja ima dobre odnose sa ruskom crkvom, ali i vaseljenskim patrijarhom.

Ipak, najteže posledice panpravoslavni sukob mogao bi da proizvede na Balkanu, gde nekoliko novoosnovanih država teži crkvenoj samostalnosti.

- To je slučaj sa nepriznatom Makedonskom crkvom, ali i nekanonskom verskom zajednicom u Crnoj Gori koju predvodi Miraš Dedeić - podseća verski analitičar Draško Đenović. - Ovaj sukob svakako bi mogao tektonski da poremeti drevni poredak u pravoslavlju. Ako Kijev kod patrijarha Vartolomeja obezbedi tomos o autokefalnosti, isti akt zatražiće i crkva u Skoplju, Miraš Dedeić, a možda i neko u ime tzv. Hrvatske pravoslavne crkve.

Istoričar Aleksandar Raković iz Instituta za noviju istoriju Srbije smatra da će Moskva i Carigrad, uprkos problemima, sačuvati minimum dobrih odnosa što će na neki način garantovati očuvanje postojećeg poretka u pravoslavlju.

Pročitajte još - Ukrajinska crkva još bez priznanja

- Jednostranom i nekanonskom priznanju tzv. MPC protive se sve grčke crkve. Vaseljenska patrijaršija koja i sama pripada ovom krugu crkava sigurno ne bi išla na priznanje protiv njihovog stava. Velike šanse nema ni tzv. CPC Miraša Dedeića, koji je kao klirik Patrijaršije u Istanbulu raščinjen i uklonjen - navodi Raković.

STARI SUKOB

SUKOBI u pravoslavlju oko sticanja autokefalnosti crkava nisu novijeg datuma. Istoričar Aleksandar Raković podseća na presedan koji je već napravljen pre više decenija, s tim što je njegov akter tada bila Moskovska patrijaršija.

- Moskva je priznala samostalnost Američke pravoslavne crkve, i to bez saglasnosti Vaseljenske patrijaršije koja, je kao nosilac duhovnog primata ovlašćena za izdavanje tomosa o autokefalnosti. To je poremetilo odnose Moskve i Carigrada, ali bez obzira na probleme, nije ugrozilo sveukupni poredak u pravoslavlju.

PATRIJARH PAVLE MIRIO POGLAVARE

VASELjENSKA patrijaršija, koja ima duhovni primat u pravoslavlju, u sukobu je sa Moskvom zbog najave priznanja Ukrajinske crkve, koja odbija nadležnost Moskovske patrijaršije. Moskva se protivi i Vartolomejevim čestim kontaktima sa papom, pozivima na ujedinjenje sa katolicima, ali i mešanju u stvari drugih crkava.

- Odnosi ova dva pravoslavna centra već dugo su narušeni. Veliki doprinos njihovom mirenju i očuvanju poretka dao je u svoje vreme naš patrijarh Pavle, koji je kao najstariji crkveni poglavar u pravoslavlju uspešno koristio svoj duhovni autoritet kako bi približio Moskvu i Istanbul - ukazuje verski analitičar Draško Đenović.