RIZNICA NACIONALNIH UMETNIČKIH DRAGOCENOSTI: Palata Akademije u Knez Mihailovoj ulici čuva i dragoceni fond slika i skulptura od značaja

PALATA Srpske akademije nauka i umetnosti jedna je od najbogatijih umetničkih riznica srpskog naroda.

Figura "Dve muze" Đorđa Jovanovića dominiraju ulaznim holom palate SANU, Foto Dragan Milovanović

Reprezentativno zdanje Akademije, sagrađeno u duhu secesije i neobaroka, jedinstven je muzej u kome se čuvaju desetine vrhunskih dela domaćih umetnika.

Arhitektonska lepotica u Knez Mihailovoj 35 i sama je umetničko delo, bogate i burne istorije. Podignuta je na parceli koju je još knez Mihailo Obrenović donirao u prosvetne svrhe. Ideja o podizanju reprezentativne zgrade datira još iz 1887. godine, ali je projekat Doma besmrtnika napravljen tek 1912. a prvi ašov zariven 1914. godine. Izbijanje Prvog svetskog rata prekinulo je izlivanje tek osvećenih temelja, da bi gradnja bila dovršena tek u novostvorenoj državi. Konačan izgled palata je dobila tek 1924. godine, kada su neimari čuvene firme Matije Bleha iz Praga završili i poslednje detalje na novom ukrasu centra Beograda.

Na prozorima su stakla koja su oslikali Mladen Srbinović i Branko Miljuš, Foto Dragan Milovanović

Palata Akademije svojom estetikom i monumentalnošću bila je snažan odjek bečke i pariske arhitekture. To se posebno odnosi na rešenje njenog pasaža, koji će ubrzo zatim - izdavanjem lokala i useljenjem trgovaca, ugostitelja i poslovnih ljudi - postati jedan od centara društvenog života prestonice. Ova jedinstvena zgrada postaće istinski dom akademika tek posle rekonstrukcije projektu arhitekte Grigorija Samojlova 1953. godine.

Duh umetnosti krasi palatu SANU već od samog ulaza, preko enterijera, sve do kupole i bogate fasadne dekoracije.

Freska "Umetnost" Mila Milunovića, Foto Novosti

Skulptoralnu dekoraciju palate u veštačkom kamenu izvodilo je preduzeće "Sunko i Jungman". U nižoj zoni krova raspoređena je centralna alegorijska skulptoralna kompozicija, iznad fasade u Knez Mihailovoj ulici, sa boginjom pobede Nikom na pramcu broda koja ovenčava dve muške poluležeće figure. Levi akt je figura starijeg, bradatog, gologlavog muškarca koji se oslanja na točak - identifikovan kao personifikacija industrije, dok je desni akt mladića - Merkura sa šlemom na glavi - identifikovan kao personifikacija trgovine.

Foto Novosti

Pod krovom najviše nacionalne kuće znanja smeštene su slike, skulpture, umetnički predmeti čiji su autori mahom nekadašnji i aktuelni akademici. To je samo deo stvaralaštva "besmrtnika" koji su svako u svojoj oblasti ostavili dubok pečat u nacionalnoj kulturi.

Impresivnim holom palate SANU domira skulptura "Dve muze", čija je simbolika neraskidivo vezana za koncept nacionalne akademije. Vajar i akademik Đorđe Jovanović ovaplotio je svoju umetničku viziju kuće čiji je bio član kroz figure dveju gracija, koje u rukama drže knjigu i slikarsku paletu i zajedno simbolizuju dve oblasti stvaralaštva koje Akademija pod jednim krivom objedinjuje - nauku i umetnost.

"Dositej", Petra Ubavkića, Foto D. Milovanović

Efektna i impresivna skulptura u podnožju dvostrukog stepeništa kojim se izlazi na više spratove zdanja samo je delić umetničkog blaga koje baštini, čuva i povremeno izlaže Srpska akademija nauka i umetnosti. Šetnja kroz hodnike, kancelarije i aule Palate SANU svedoči i bogatstvo dela njenih članova. Među najimpresivnijim delima koja krase Akademiju sigurno su vitraži i freske Svečane sale Akademije.

Motivi nauke i umetnosti ponovo se sreću iznad ulaznih vrata plenarne sale, ali u formi monumentalnih fresaka velikih dimenzija, čiji su autori Milo Milunović i Petar Lubarda. Ova dela nastala su pedesetih godina 20. veka, kada je Uprava SANU od dvojice članova naručila izradu umetničkih rešenja za reprezentativne površine najveće prostorije Palate.

"Oklopnik" Svetislava Arsića Basare, Foto D. Milovanović

Po sličnom modelu, pola veka kasnije, naručeni su i vitraži za prozore iste prostorije.

Po nacrtima Mladena Srbinovića 2004. i 2005. godine postavljena su reprezentativna vitražna dela: "Putovanje između luka i ljubičice", "Sofija - logos", i "Rastko". Isti umetnik nekoliko godina ranije osmislio  je i vitraže za sedam prozora prostorije na drugom spratu, iz koje se ulazi u Svečanu salu. Tu su svoje mesto našla dela "Bratstvo jezika", "Građenje", "Narodna umetnost", "Plodovi sa zmijom i uskršnjim jajima", "Učitelj"...

Time je na najbolji način nastavljena tradicija postavljanja vitraža u SANU, koju je započeo još posleratnih godina umetnik Branko Miljuš, svojim delima koja krase prizemlje i ulazni hol zgrade SANU.

"Njegoš", Ivana Meštrovića, Foto Novosti

Sakupljanje umetničkih dela prati Akademiju od njenih prapočetaka. Kao prva kuća nacionalnog znanja južno od Save još Društvo srbske slovesnosti bavilo se između ostalog i sakupljanjem umetničkih dela. Ova praksa probuđena je najpre stvaranjem zbirke starina - rukopisa, novca i dokumenata, da bi potom bila nastavljena slikama i skulpturama.

Umetnička dela su, kao i biblioteka i arhivska građa, polako ulazila u posed Društva srbske slovesnosti i Srpskog učenog društva, koji su prethodila Srpskoj kraljevskoj akademiji osnovanoj 1886. godine "pod zaštitom kralja Srbije" Milana Obrenovića. Akademija je nasleđivala i sakupljene fondove Društva, ali i podsticala rad svojih članova umetnika.

Društvo je 1868. formulisalo i pisanu preporuku da se nabavljaju umetnička dela, organizuju izložbe, kao i da se podigne spomenik guslaru Filipu Višnjiću. Slikar Steva Todorović dobio je zadatak da popiše slike u javnim zbirkama u Muzeju i zbirci kneza Miloša u Topčideru.

"Vuk Karadžić", rad Đoke Jovanovića, Foto D. Milovanović

U depoima nacionalne kuće nauke i umetnosti od tada do danas našle su se desetine slika, grafika, crteža i skulptura najvećih srpskih umetnika, koji su od posleratnog doba zavedeni u posebnu Umetničku zbirku SANU. Radovi slikara i vajara, ponekad namenski nabavljani za pojedine prostore zgrade SANU, izloženi su u enterijerima gde se održavaju sastanci i ostvaruju naučni i umetnički projekti.

Ulazni hol krasi bista Jovana Sterije Popovića, jednog od osnivača Društva srbske slovesnosti, rad Rista Stijovića, a svečanu salu poprsje prvog predsednika Srpske kraljevske akademije Josifa Pančića, rad Đoke Jovanovića. U predvorju Svečane sale, nalaze se skulpture srpskih prosvetitelja i književnika - Dositeja, rad Petra Ubavkića, Vuka (rad Đoke Jovanovića) i Njegoša (rad Ivana Meštrovića). U sali Predsedništva izloženi su portreti istaknutih akademika i dobrotvora Akademije - reljefi Đoke Jovanovića i Petra Ubavkića, kao i Pupinov portret, delo Stevana Aleksića.

Foto Dragan Milovanović

Odeljenje medicinskih nauka SANU prikupilo je najpotpuniju galeriju portreta svojih članova, a Odeljenje likovne i muzičke umetnosti poseduje čitav mali muzej reprezentativnih radova njegovih članova. Radovi akademika su i u salonu Akademijinog kluba, a zdanje SANU čuva i kompletan legat Olge Jevrić.

Jedinstvena riznica slika čiji su autori akademici, a o kojoj i danas brigu vodi SANU, 2011. godine priređena je izuzetno posećena izložba. Pred ljubitelje umetnosti tada je izložen niz dela koja nisu često izlagana, a čiji autori čine krem srpskog slikarstva 19. i 20. veka.

U ovom fondu se nalaze izuzetno uspele skulpture "Napuštena", Đorđa Jovanovića iz 1907, kao i "Skulptor" Tome Rosandića iz 1930. godine, ali i prepoznatljivo poprsje Josipa Broza Tita, rad Antuna Augustinčića.

Kvalitet i ugled kolekcije slika SANU pokazuju ulja Paje Jovanovića "Mačevanje", slika koja je u svim monografijama posvećenim ovom umetniku. Tu je i "Pogled sa balkona - Karaburma" Uroša Predića, portret Tinke Kovačić Marka Murata, "Mrtva priroda sa globusom" Đorđa Andrejevića Kuna i "More" Mila Milunovića.

IZLOG SRPSKE UMETNOSTI

MESTO najreprezentativnijih izložbi na kome se duže od pola veka promoviše srpska umetnost je Galerija SANU.

Ova jedinica Akademije osnovana je 1968. godine i ona čini jedinstveni izlog srpske umetnosti. Organizujući izložbe iz različitih oblasti, čuvajući umetnička dela iz fonda Umetničke zbirke SANU i održavajući koncerte, Galerija vodi glavnu reč u životu prestonice.

U saradnji sa odeljenjima SANU i najistaknutijim stručnjacima iz različitih oblasti, do danas je prikazano gotovo 300 postavki. Galerija je povremeno domaćin izložbama drugih institucija iz zemlje i inostranstva, a pojedine izložbe u organizaciji Galerije SANU gostuju u galerijama u Srbiji i izvan zemlje.

Za stalnog odgovornog urednika edicije Galerija Srpske akademije nauka i umetnosti, pokrenute 1968. godine, izabran je Nedeljko Gvozdenović, a Ivan Tabaković je davao grafička rešenja monografija - kataloga izložbi. Urednici su danas upravnici Galerije, a u okviru serije štampano je više od 140 publikacija. Podserija edicije Galerije, pod nazivom Izložbene sveske, objavljuje se od 1974. godine.

BONUS VIDEO: "FT1P" daje odgovor, kako da osnujete preduzeće?

Preporučujemo

Kultura

0 1

KNjIGA UGRAĐENA U TEMELj AKADEMIJE: SANU brine o najsveobuhvatnijoj naučnoj biblioteci srpskog naroda

19. 11. 2021. u 19:45

Kultura

0 0

ČUVAR ŽITIJA I STARIH AKATA: Arhiv Akademije nauka punih 180 godina sakuplja građu dragocenu za srpsku istoriju

19. 11. 2021. u 14:30

Kultura

0 0

KUĆA ZNANjA I SVETLO DUŠE NARODA: Srpska akademija nauka i umetnosti obeležava važan jubilej

19. 11. 2021. u 14:11

Kultura

0 0

OBELEŽENO 180 GODINA POSTOJANjA: Koncert na Kolarcu za jubilej SANU

18. 11. 2021. u 23:39

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije