Crnogorci oterali iz škola Sv. Savu, a slavljen je čak i pod Turcima

PRVI srpski prosvetitelj, zakonodavac, prvi arhiepiskop autokefalne samostalne Srpske crkve - Sveti Sava, proteran je iz škola u Crnoj Gori, tako da se učenici sa njim susreću samo u hramovima Mitropolije crnogorsko-primorske, svojim domovima i na svečanim akademijama. Na severu Crne Gore, gde su Srbi većinski živalj, Sveti Sava je takođe izgnan iz škola, gde je nekada bio školska slava.

- Ovaj svetac je proslavljan i u tursko vreme, o čemu govore i dokumenti koji su objavljeni u jedinim srpskim novinama u Turskoj "Carigradski glasnik", o proslavi Svetog Save u Beranama - kaže istoričar Goran Kiković, inače predsednik SO Berane, koji je u posedu dokumenta iz 1904. godine koji svedoči o tadašnjim prilikama u turskoj carevini oko proslave Svetog Save u školama, a koji se odnosi na školu u Donjoj Ržanici kod Berana.

- Evo već peta godina otkako je u ovom selu otvorena srpska škola i od kada u njoj đaci obeležavaju prvog srpskog prosvetitelja - kaže se u tom zapisu. "Miralaj Hamdi beg ispratio je prošle godine dva majstora koji su školsku zgradu iz osnova popravili. Neka mu je velika hvala, a takođe i Zejnel begu, koji priloži 275 groša preko svoga opunomoćenika Asan efendije na ime pomoći siromašnim đacima svojih čifčija. Pošto u selu nema crkve to se narod na Svetog Savu ujutru rano, iskupio u školi gde održasmo jutrenje. Obred su obavili pop Maksim Popović i pop Novo Nedić", piše u "Carigradskom glasniku", citira učitelj iz Donje Ržanice Ivan Čukić članak u kome se govori o Donjoržaničkoj školi.

CITAT

Kiković navodi i citat iz "turskog vakta" od 12. februara 1905. godine, u kojem se opisuje proslava Savindana u Beranama, koje su tada još bile pod turskom vlašću. "Hitam da izvijestim poštovane čitaoce 'Glasa Crnogorca' da smo mi Beranci ove godine proslavili školsku slavu Svetog Savu, svečanije no ikada. Ove retke, s radošću pišem, jer se ovakvom odzivu ovdašnjih građana ima radovati svaki brat Srbin.