FILMSKA KRITIKA - FEST 2019: Propast porodice

Ljudska porodica, koja posrće pod svakodnevnim udarima surovog sveta, neminovno izbija u prvi plan interesovanja evropskog filma, kao što su pokazali gotovo svi filmovi na Kustendorfu i kao što se vidi iz vodećih filmova 47. Festa. Dva potresne vizije sa dva kraja sveta - Bliskog istoka i Amerike - ubedljivo govore da je jedan od glavnih uzroka ove propasti ne samo socijalna katastrofa postindustrijskog društva već, možda i više, sunovrat elementarnog morala sa kojim se ruše elementarni principi postojanja ljudske zajednice. Problem nezaposlenosti i socijalne bede možda će se još nekako i rešiti, ali nivelacija svih, pa i najosnovnijih etičkih pojmova, zaista jeste glavna stigma sulude i unezverene "ljudske gomile" naših dana, bilo da se radi o razvaljenom Bliskom istoku, bilo da je u pitanju pogrešno usmereno društvo blagostanja na Zapadu.

Film "Kapernaum" Libanke Nadin Labaki potresao je svet posle nagrade žirija u Kanu i pregršti priznanja na prestižnim svetskim festivalima, jer dejstvuje snagom realističkog prizora, koga je otac moderne filmologije Andre Bazen smatrao suštinom umetničkog filma. Priča o deci iz favela velikih gradova, koje su slične jedna drugoj bilo da pripadaju Bejrutu ili ratnom Alepu, uhvaćena je u svoj autentičnosti kamerom "direktnog filma". Upravo taj snažan utisak dokumentarnosti, često i drastične slike socijalnog dna u kome se gušaju i guše nevoljnici svih fela čini ovj film potresnim. Usled dejstva ovih slika često se i zaboravlja na osnovnu nit priče, a oko uma prepušta se prizorima sirove stvarnosti. Glavna nit fikcije, međutim, uspeva da se nekako izbori sa snagom dokumentarnog: posle napuštanja porodice zbog smrti sestre, dvanaestogodišnji dečak bori se za goli život i pritom preuzima na sebe ubogu Etiopljanku i njenog tek prohodalog sina. Stotinu društvenih zala sprema se da ih proguta, ali se negde pred kraj javlja spora i mlitava ruka države. Na pitanje sudije zašto optužuje svoju majku i oca, dečak Zain kaže: "Za to što su me napravili!" To je spontani vrisak očaja, ali i strašna opomena. Problem izgleda nerešiv. Tone humanitarne pomoći nedovoljne su čak i da ublaže nedaće rastuće populacije Bliskog istoka (jer problem i nije humanitarni nego i etički), koja se preliva na sve strane, pre svega prema Zapadnoj Evropi i Americi, gde generiše nove krize.

PROČITAJTE I:FILMSKA KRITIKA - FEST 2019: Izgubljeni raj filma

Tek tamo, ova metanastazija (masovno preseljenje stanovništva u potrazi za boljim životom) stvara potrese sa kojima tzv. uređeno potrošačko društvo na Zapadu tek počinje da se bori. U rumunskom filmu "Limunada" Joane Uričaru svedočimo golgoti kroz koju prolazi mlada žena (da ironija bude veća - državljanka Evropske unije, sa obezbeđenim poslom, već udata za Amerikanca), koja pokušava da se useli u SAD sa svojim sinom iz prvog braka. Tada počinje pravi pakao, koji će zbrisati još jednu porodicu. Dok u Libanu vlada pravni metež, američko društvo je prenormirano terorom tzv. ljudskih prava, koja su često samo paravan za represiju države nad pojedincem. Ova država pojavljuje se u liku službenika za imigraciju, koji od mladih žena na putu prema boljem životu besramno traži seksualne usluge. Znajući da put za "zelenu kartu" i sudbina ovih nesrećnica vodi preko eksploatacije i poniženja, on postaje bahata negacija "američkog sna", direktan proizvod represivnog modela "duboke države", čijim ciljevima, u suštini, predano služi. Ovaj istiniti film trebalo bi da gledaju svi molioci za "zelenu kartu", ali i Amerikanci, koji ugavnom nisu svesni u šta se pretvorio onaj njihov san. Rumunka Uričaru, američki đak, stipendist i doktor, videla je ovu zemlju iznutra pre nego što je napisala svoj film i treba joj verovati. Finom, na momente filigranskom režijom i diskretnim, a ubedljivim pristupom privukla je pažnju mnogih svetskih žirija, što je i zasluga sjajne Maline Manović, nosioca glavne uloge u ovom filmu, koja po imenu može biti "naše gore list", kao i Goran Radaković, u sjajnoj epizodi "Srbina sa bosanskim pasošem", advokata koji je brzo naučio da se provlači kroz američko i "ljudsko" pravo.