Dva sveca Valjevca

VALJEVO i kolubarski kraj jedini bi u Srbiji, a možda i na Balkanu, mogli da imaju dvojicu svetaca, savremenika 20. veka. Jedan od njih, vladika Nikolaj Velimirović, rođen u Leliću, već je proglašen za sveca, a ava Justin Popović, koji je bio monah manastira Ćelije, već ove godine trebalo bi da dobije svoje mesto, crveno slovo u crkvenom kalendaru.
Vladika Nikolaj Velimirović, rođen 1881. godine, završio je bogosloviju, studirao u Bernu u Švajcarskoj, doktorirao sa temom „Vera u vaskrsenje Hristovo kao osnovna dogma Apostolske crkve“. Drugi doktorat, sa temom „Filozofija Berklija“ odbranio je na Oksfordu, gde je završio Filozofski fakultet. Zamonašio se u manastiru Rakovica kod Beograda 1909. godine, gde je i dobio monaško ime Nikolaj. Potom je završio Duhovnu akademiju u Petrogradu.
Po završetku Prvog svetskog rata, bio je episkop žički i ohridski. Kao nekad Sveti Sava, obnavljao je ratom porušene crkve i manastire, poučavao narod i pripovedao, osnivao sirotišta za nezbrinutu decu. Obnovio je manastir Žiču, koji je ubrzo zablistao nemanjićkim sjajem. Obnovio je i brojne druge bogomolje, naročito venac manastira u Ovčarsko-kablarskoj klisuri, koji su nazvani „srpska Sveta gora“.
Kad su 1941. godine Nemci okupirali zemlju, vladika Nikolaj je odmah bio izolovan, bio je u zatočeništvu, pa u zloglasnom logoru Dahau, zajedno sa patrijarhom Gavrilom. Zalaganjem srpskih vlasti, pušteni su, a kraj Drugog svetskog rata dočekali su u Sloveniji. Vladika Nikolaj nije hteo da se vrati u Srbiju, u kojoj je bio komunistički režim, otišao je u Sjedinjene Američke Države, odakle je pomagao crkve, manastire, monaštvo, sveštenstvo i narod. Umro je 1956. godine, u manastiru svetog Tihona, u Pensilvaniji, sahranjen u srpskom manastiru Svetog Save u Libertivilu. Odatle su njegove mošti 1991. godine prenete u Srbiju, u manastir Lelić kod Valjeva. Pre nekoliko godina, vladika Nikolaj Velimirović proglašen je za sveca.
Blagoje, potonji Justin Popović, najveći deo svog života proveo je u valjevskom kraju, gde se i upokojio 1979. godine u manastiru Ćelije kod Valjeva. Rodio se i umro je na Blagovesti. Bio je doktor teologije, profesor Beogradskog univerziteta i duhovnik. Završio je teologiju na Oksfordu i Teološkom fakultetu u Atini, gde je 1922. godine doktorirao. Predavao je bogosloviju u Sremskim Karlovcima i na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu.
Uređivao je časopis „Hrišćanska misao“, zajedno sa Branislavom Petronijevićem 1936. godine osnovao Srpsko filosofsko društvo. Zamonašio se 1916. godine. Pisana dela Justina Popovića, u 33 toma, izuzetno su cenjena u visokim obrazovnim ustanovama SPC, među njima i 12 knjiga žitija svetih. Govorio je engleski, nemački, ruski i grčki. Od 1948. do smrti 1979. godine bio je u svojevrsnoj izolaciji komunističkih vlasti, u manastiru Ćelije kod Valjeva.

DUHOVNI POTOMCI
EPISKOP valjevski Milutin svojevremeno je najavio da će na zasedanju Svetog arhijerejskog sabora SPC predložiti da se ava Justin Popović proglasi za sveca. Razlozi za kanonizaciju oca Justina primetni su bezmalo na svakom koraku u valjevskom kraju, u kom je proveo veći deo života, ističu u krugovima bliskim valjevskoj crkvi. Direktnim duhovnim potomcima oca Justina smatraju se mitropolit Amfilohije Radović, episkopi Artemije, Atanasije Jevtić i Irinej Bulović