ZAŠTIĆENI ZMAJEVA KUĆA I DEMONSKA ARHITEKTURA: Dva nova spomenika prirode - Obe lokacije poznate su u nauci, ali i u legendama

VRAŽJI kamen sa klisurom Prosečnik, kraj Trgovišta, i Dubočka pećina, nedaleko od Kučeva, poznati u legendama i u nauci, odlukom Vlade Srbije, pre dva dana zvanično su prepoznati i zaštićeni kao spomenici prirode.

foto: B.Subašić

Klisurica Pčinje sa bajkovitim reljefom od kula i piramida koje je uklesala erozija i pećina koja izgleda kao stanište zmajeva iz mašte u ataru sela Duboka, nisu bile ugrožene sve dok su ih obilazili samo naučnici i pasionirani ljubitelji prirode. Budući da porast turističke popularnosti kod nas obično prate divlja gradnja i zagađenje, država je zaštitila biodiverzitet, geološko nasleđe i kulturnu baštinu ovih bisera prirode.

Arhiva VN

Klisura Prosečnik na krajnjem jugoistoku Srbije, nedaleko od tromeđe sa Bugarskom i Severnom Makedonijom, nastala je u dubokoj geološkoj praistoriji kada je Pčinja probila planinu. Erozija je milenijumima krunila mekše slojeve stena sa litica stvarajući gole ostenjke i "kule" - vitke kamene kupe visoke do 60 metara. Najupečatljivija je masivna stubasta stena nazvana Vražji kamen. Polovinom 14. veka, na njenom visokom platou vlastelin cara Dušana podigao je zadužbinu poznatu iz dokumenata kao Crkva u Prosečniku. Narodna mašta je splela mnoge legende oko nastanka klisure, a najčuvenija je ona po kojoj su đavoli nameravali da preokrenu tok Pčinje ka Bugarskoj. Kamene "kule" su po ovoj priči komadi okolnih brda kojima su Đavoli pokušavali da zaustave Pčinju, a pošto nisu uspeli uputili se se u Končuljsku klisuru da bi uzeli najveću stenu. Noseći je, stigli su do sela Klinovac kada su zapevali prvi petlovi najavljujući zoru. Đavoli su tada pobegli i ostavili na obali Pčinje današnji Vražji kamen, a u crkvici Presvete Bogorodice na njemu, ni danas se ne venčava, ni krštava zbog sujeverja.

Predeo "Vražji kamen - Prosečnik" deo je i u međunarodno značajnom području za biljke "Dolina Pčinje" (IPA) i međunarodno i nacionalno značajnog područja za ptice (IBA).

foto: B.Subašić

Legende okružuju i drugi novozaštićeni lokalitet, Dubočku ili Veliku pećinu na severoistoku Srbije, u oblasti Zvižd. Ona je po legendi ime dobila po zviždećem zmaju koji je živeo u pećini. Vesela ala je zviždukala tri ili sedam dana, a nekada i tri nedelje, baš koliko duva i košava. Kuražni meštani su ispitali pećinski kanal i utvrdili da je on tunelskog tipa, sa otvorima na obe strane planine. Tako je otkriveno da Dubočka pećina nije zmajeva kuća, već ogromna cev koja se u vreme košave pretvara u sviraljku. Ova podzemna lepotica je izuzetna među 18 pećina i dve jame Homoljskog krasa, ne samo po muzikalnosti već i po veličini.

foto: B.Subašić

Naš najčuveniji speleolog, dr Radenko Lazarević, istražio je sve njene delove i utvrdio da je duga 2.511,5 metara, da joj je površina 12.201 metara kvadratnih, a zapremina od 150.000 metara kubnih.

foto: B.Subašić

Pristup pećini je lak, samo treba znati kada sme da se uđe u njene dublje delove zbog reke koja protiče glavnim kanalom. Jedini deo pećine koji je dostupan cele godine je njena ogromna ulazna dvorana, iza lučnih vratnica visokih 20 metara i širokih 25 metara. Iza njih se nalazi orijaška dvorana široka do 40 metara, visoka do 31. metra i duga 132 metra. Dotle dopire poslednji trag dnevnog svetla. Na tom prostoru pronađeni su fosili pećinskog medveda i zubi dinoterijuma, ali i koštane igle i druge alatke neolitskog čoveka.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije