Decenijama nije bio dostupan javnosti: Dnevnik Lazara Trklje - svedočanstvo o obračunima četnika i partizana i zločinima nad Srbima

Od pre nekoliko dana, ona su najzad dostupna javnosti kao knjiga "Ratni dnevnik Lazara Trklje 1941-1944: Otkopana istina", u izdanju "Službenog glasnika", a dokumenta je priredio Nikola Trklja. Ovde nije reč o memoarima, već o živim i upečatljivim impresijama čoveka koji je bio svedok tog vremena.

Dnevnik počinje svedočanstvom Trklje da je, kao i ceo vrh njegove Zemljoradničke stranke, učestvovao u operaciji Britanaca koji su preko diplomatskih kanala ubacivali u Srbiju velike količine oružja, municije, eksploziva, kao i radio-stanice za širenje propagande protiv potpisivanja pakta sa Silama osovine. O puču 27. marta Trklja piše hvalospeve i dok posmatra Beograd koji nestaje pod nemačkim bombama. On je bio uveren da su se Srbi svojom žrtvom i svrstavanjem na stranu Engleske, koja je jedina u tom trenutku ratovala sa Nemačkom, opredelili za "carstvo nebesko". Trklja je došao na Ravnu goru i postao saradnik Draže Mihailovića, čiji vojno-četnički pokret širi neprestano putujući pod lažnim identitetima kroz okupiranu Srbiju, Bosnu i Hecegovinu i Crnu Goru. Ali, na svakoj sledećoj stranici tog putopisa Trklja sve manje liči na onog nadobudnog ratnog propagandistu s početka priče. On se transformiše u hroničara ratnog vrtloga u kome najviše stradaju Srbi. I od tuđih, i od svojih.

- Foču su bili zauzeli četici početkom decembra 1941. godine. Partizani su je u januaru 1942. oteli od četnika. Partizane su oterali Italijani, a ovi je prepustili Hrvatima. Sada je opet u rukama četnika. Prvo su ustaše ubijale Srbe, pa četnici muslimane, pa partizani Srbe, pa opet ustaše Srbe, pa Srbi ustaše-muslimane - zapisuje Trklja.

On putuje kroz Pavelićevu Hrvatsku, gde je njegova glava vrlo tražena jer u London šalje podatke o ustaškim zločinima.

Iz knjige Lazara Trklje

- Malo dete, od nekoliko godina, ostavljeno od roditelja, možda nisu ni bili živi, stajalo je na obali nabujale Drine. Prilazi ustaša i baca ga u vodu. Ono se nekako izvlači. On to ponovo čini, a dete se po drugi put izvlači. Kad mu je dosadilo, sasuo mu je kuršum u glavu i bacio ga u reku - zabeležio je Trklja detalj iz pokolja hiljada Srba iz Bosne na Drini, pod komandom Jure Francetića.

Bezbroj je ovakvih slika u dnevniku čiji se reportažni deo "Ratno putešestvije" završava kritičkim pismom Draži Mihailoviću. Trklja ga upozorava da ne poziva, za tuđ račun, narod na nepromišljen otpor posle kog slede strašne odmazde: "U Srbiji se ubija na sve strane. Ne zna se ko koga ubija i čovek nije siguran da li će ujutro osvanuti živ. Glavno je da više strada čestitih nego nevaljalih ljudi. Ubijaju komunisti, ubijaju ljotićevci i nedićevci, ubijaju Nemci, a ubijaju i naši". Drugi deo knjige ima suvoparan naziv "Izveštaj iz srezova", iza kog se krije vrhunsko svedočanstvo o zločinima nad Srbima u NDH, ali i o okrutnim obračunima dva ideološki suprotstavljena pokreta otpora: ravnogorskog i partizanskog.