BABA VIŠNJA NOSILA TERET BURNIH VREMENA: Danas je 206. godina od smrti majke Miloša Obrenovića, mnoge familije dokazuju da je iz njihove loze

DANAS se navršava tačno 206 godina otkako se upokojila Višnja Obrenović, u narodu poznatija kao Baba Višnja, rodonačelnica dinastije Obrenović. Imala je šestoro dece, iz prvog braka troje, koliko i iz drugog - vrhovnog kneza srpskog, Miloša Obrenovića, Jovana, kneza rudničke nahije, i Jevrema, kneza šabačke i valjevske nahije.

Foto: Muzej Rudničko-takovskog kraja

Upravo zbog toga što je majka čuvenih srpskih knezova, brojne familije iz čačanskog kraja godinama se bore i dokazuju da je Baba Višnja upravo iz njihove loze. I sami istoričari i publicisti danas se spore oko porekla Višnje Obrenović. Pored stava da je rodom iz Uroševića iz obližnjeg podvujanskog sela Donja Trepča, nemali broj njih tvrdi da je ona zapravo potekla iz Gornje Trepče, tačnije porodice Gojković. Opet, postoji teza da je i ona, poput svog prvog muža, rođena u Brusnici, u familiji Marijanović.

VOĐA Miloš Obrenović/Foto: Muzej Rudničko-takovskog kraja

- Na osnovu raspoloživih podataka i do sada utvrđenih činjenica, a posebno nakon što je početkom devedesetih godina prošlog veka na brusničkom groblju pronađen nadgrobni spomenik Dimitrija Uroševića, "ujaka gospodara Milana Obrenovića", mišljenja smo da su Višnjini koreni uprkos raznim nedoumicama i kontroverzama, upravo iz Uroševića.

Smatra se da je imala oko 20 godina kada se venčala za Obrena Martinovića. Njih dvoje, zajedno sa decom, živeli su u domaćinstvu - zadruzi sa Obrenovim rođenim bratom Ivanom i njegovom porodicom - kazao nam je Aleksandar Marušić, viši kustos Muzeja rudničko-takovskog kraja. U prvom braku sa Obrenom iz rudničkog sela Brusnice, po kome će, ispostaviće se kasnije, čitava vladarska kuća poneti prezime, Višnja je rodila, pored Jakova, odnosno Stane još i sina Milana. Nakon što je 1777. ostala udovica, neku godinu kasnije, preudala se u Srednju Dobrinju kraj Požege, gde je u zajednici sa Teodorom Mihailovićem 1783. donela na svet Miloša, 1786. Jovana i 1790. godine - Jevrema. Slično prvom, i drugi njen brak okončan je smrću bračnog druga, novembra 1802.

- Na poziv starijih sinova, koji su u međuvremenu stasali, i posebno Milan, trgovinom stekli znatan imetak, Višnja se sa dvoje najmlađe dece vratila i ponovo nastanila u Brusnici. Neku godinu ranije, njeno četvrto dete - oštroumni i veoma nadareni Miloš, samoinicijativno se doselio u pomenutu kuću, gde će ubrzo postati trgovački pomoćnik svog polubrata. Za veoma kratko vreme, ne samo da je ovladao poslom, već je stekao i prvi pristojniji imetak. Tokom Prvog ustanka Miloš je sa suprugom Ljubicom, sinom Petrom i ćerkom Petrijom, boravio u Brusnici, tačnije u zajedničkom domu, odnosno zadruzi Obrenovića. Živeći sa Višnjom pod istim krovom, buduća srpska kneginja bila je svedok njene velike tuge nakon smrti sina Milana 1810, odnosno gubitka snahe Stoje i unuka Petra, Jakovljevog sina, tri godine kasnije. Inače, za svoju ćudljivu i naprasnu svekrvu znala je da kaže "da kad se naljuti na mene rekla bi, da mi života kod nje više nema; al se friško povrne i žao joj, što me je karala i na posle dođu njene umilne reči i lep postupak sa mnom, i tako me potpomaže u svačemu da mi je posle milije živeti neželi pređe" - ispričao nam je Marušić deo malo poznate istorije o Obrenovićima i samoj Babi Višnji.

UTOČIŠTE Konak u manastiru Vraćevšnica/Foto: Muzej Rudničko-takovskog kraja

Usled propasti Karađorđevog ustanka i ponovnog dolaska Turaka, Višnja se, zajedno sa svojom porodicom, povukla iz Brusnice. Njihovo domaćinstvo zaposeo je turski muselim Ašim beg zajedno sa svojom pratnjom.

Budući srpski predvoditelj je majku i ostalu familiju odveo u ovčarsko-kablarski manastir Nikolje, kod kuma igumana Hadži-Atanasija. Nakon neuspelog pokušaja da zaposedne Užice, Miloš se sa porodicom iz manastira uputio u jednu pećinu iznad takovskog sela Šarana, gde su u zbegu proveli jesen i početak zime 1813. Plašeći se odmazde, Obrenovići su na Svetog Nikolu iste godine još jednom promenili mesto boravka, smestivši se u kuću Đorđa Ljubičića pod Kablarom.

Konačno, s proleća 1814. su privremeno boravili i u domu Đorđa Matkovića iz sela Šarana, inače supruga Marte Vukomanović, tetke po ocu buduće kneginje Ljubice. Teško i neizvesno stanje, opšta nesigurnost i sasvim neizvesna budućnost, primorali su Miloša Obrenovića da u jesen 1814. preseli majku i ostale najmilije "dublje u planinu", tačnije na jugoistočne obode Rudnika, u selo Gornja Crnuća na imanje porodice Marinković. -

Postoje različite interpretacije koje objašnjavaju Miloševu odluku da baš na ovom mestu sebi podigne novi dom. Tako, na primer, u pamćenju familije Marinković, čiji članovi i danas žive u Crnući, ostaće zabeleženo kazivanje jednog od predaka, Čedomira rođenog 1914. godine, da je Miloševa majka Višnja bila udata u Marinkoviće i da je to njoj bio treći brak. Porodična tradicija dalje kazuje da je Miloš zapravo došao na imanje svoje majke i očuha Milovana ili Radovana, poznatijeg pod nadimkom Žeronja. Pomenuto "gazdinstvo" bilo je u kneževom vlasništvu sve do polovine 19. veka, kada je prilikom posete Beču, Miloš Žeronji poklonio imanje - otkrio nam je Marušić. Višnja se, verovatno, vratila u Brusnicu 1816, smestivši se u dom mlađeg sina Jovana Obrenovića, upravnika Rudničke nahije.

SUDBINA Kralj Aleksandar i kraljica Draga u Vraćevšnici/Foto: Muzej Rudničko-takovskog kraja

Upokojila se u Brusnici 18. juna naredne godine. Majka kneza Miloša Obrenovića poživela je prilično dugo, pa su je zbog toga iz milošti zvali Baba Višnja. - Godine 1819. Knez Miloš je preneo iz Brusnice kosti svoje majke Višnje i pokopao neposredno uz severni zid crkve u Vraćevšnici. Na grobu je postavljena ploča, zahvaljujući kojoj pouzdano znamo da je starica preminula 18. juna 1817. godine.

Pored Baba Višnje, u porti je sahranjeno i njegovo troje dece, Gavrilo, Marija i Ana. Naredne 1820. postavljena je ploča sa natpisom: "Ova tvrda stena pokriva kosti starice Višnje, koja se prestavi 18. juna 1817. godine. Koliko je zaista poštovao svoju majku, i koliko se trudio da trajno sačuva od zaborava njeno ime, govori podatak da je Miloš 1825. godine "za večnu spomen svojoj materi Višnji" podigao konak u manastiru, koji je stradao u požaru 1920, a obnovljen je posle Drugog svetskog rata.

USPOMENA Nadgrobni spomenik Višnje Obrenović/Foto: Muzej Rudničko-takovskog kraja

Takođe, važno je istaći da je rodonačelnik najmlađe srpske vladarske kuće u poslednjoj godini života, 1860. obnovio manastir u cilju negovanja uspomene na svoju voljenu majku - zaključio je Marušić. Uspomenu na Baba Višnju čuvali su i njeni potomci. Naime, 1899. pokrenuta je inicijativa za podizanje novog spomenika kneževoj majci, kada je osnovan odbor za realizaciju poduhvata. Dve godine kasnije u manastirskoj porti uz prisustvo mnogobrojnog naroda, ali i poslednjeg vladarskog para Obrenovića, kralja Aleksandra i kraljice Drage osvećen je pomenuti spomenik.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije