Svet

SA OKINAVE CILJAJU TAJVAN: Japansko ostrvo sa američkim vojnim bazama u žiži sukoba s kineskim susedom

Dubravka SAVIĆ

10. 07. 2022. u 12:00

U SENCI obeležavanja pola veka otkako su se Sjedinjene Države odrekle kontrole nad japanskom prefekturom Okinava, japansko ostrvo koje je potom postalo dom brojnih američkih vojnih baza, našlo se u žiži napetosti između Vašingtona i Pekinga - oko Tajvana.

СА OКИНАВЕ ЦИЉАЈУ TАЈВАН: Јапанско острво са америчким војним базама у жижи сукоба с кинеским суседом

Ruska specijalna operacija na Ukrajinu pokrenula je pitanja kako bi američko-japanski savez reagovao u slučaju da izbije kriza. Američke i japanske snage, stacionirane na Okinavi, svega stotinak kilometara od Tajvana, zabrinute su zbog navodne kineske upotrebe sile protiv ostrva koje Peking smatra delom svoje teritorije, dok Vašington polaže pravo da ga naoružava.

Situacija je ovih dana napeta, jer Kina izvodi vojne manevre oko Tajvana, protestujući protiv posete američkog senatora Tajpeju. Dok se američki član Senatskog odbora za oružane snage, republikanac Rik Skot sastajao u Tajpeju sa predsednicom Cai Ing-ven, Peking je poručivao da taj potez SAD "ozbiljno krši princip jedne Kine i odredbe tri zajednička kinesko-američka saopštenja, šteti političkim osnovama kinesko-američkih odnosa, i ozbiljno ih podriva, kao i odnose dve vojske i eskalira tenzije u regionu".

A one su već dovedene gotovo do usijanja, pa Kina posebno na oku ima ovu teritoriju, najbliže japansko ostrvo, krcato američkim bazama. Tokom Drugog svetskog rata, 1945. godine, SAD su pokrenule invaziju na Japan, upravo preko Okinave. Po završetku rata SAD su okupirale Japan i izgradile velike vojne baze na Okinavi koje su koristile za borbu tokom Korejskog i Vijetnamskog rata.

Te baze danas, međutim, ne brinu samo Kineze, već i Japance, posebno na Okinavi, koji ne gledaju već godinama na njih sa odobravanjem zbog ponašanja američke vojske. Američko-japanski sporazum o statusu snaga, koji američkoj vojsci daje eksteritorijalnost na Okinavi, stvara frustraciju kod lokalnog stanovništva, posebno otkako se događaju nesreće i zločini u koje su umešane trupe iz SAD.

Prvobitno su te incidente procesuirale američke vojne vlasti, ali otkako su 1995. godine tri američka vojnika silovala dvanaestogodišnju devojčicu, što je podstaklo proteste širom ostrva, vlade SAD i Japana reagovale su formiranjem Komiteta za specijalne akcije na Okinavi. Složili su se da predaju japanskim vlastima američko osoblje optuženo za zločine, kao što su silovanja, ubistva i paljenja.

Vojnici koji su proglašeni krivima za silovanje 1995. godine osuđeni su na zatvorske kazne u Japanu, a japanske vlasti su procesuirale i druge zločine koji su usledili. Uprkos tome, svaki novi incident izaziva gnev stanovnika Okinave, dok se američka i japanska vlada suočavaju sa zahtevom za smanjenim prisustvom na ostrvima.

MNOGO STRANIH GOSPODARA

DO 14. veka Okinava, najveće među Rjuku ostrvima, bilo je nezavisna kraljevina. Od 14. do 19. veka ostrvo je plaćalo porez Kini, a konačno 1879. godine je pripojeno Japanu. Tokom Drugog svetskog rata, 1. aprila 1945. godine, američka vojska se iskrcala na zapadnu obalu ostrva, što je bila poslednja velika pomorsko-desantna operacija u ratu i jedna od najtežih bitaka na Pacifiku. Posle 82 dana žestokih borbi, prestao je organizovani otpor Japanaca. Okinava je bila pod kontrolom SAD od 1945. do 1972. godine, kada je ponovo vraćena Japanu. Pod uslovom posleratnog ugovora, zemljoposednici na Okinavi morali su da iznajmljuju zemlju američkoj vojsci.

No, dok se tenzije sa Kinom nastavljaju, malo je verovatno da će bilo koja od zemlja odgovoriti na pozive Okinavljana za smanjenje vojnih snaga na njihovim ostrvima. Naprotiv, baze na Okinavi mogu samo da dobiju na značaju.

Tim pre što već postoje brojne napetosti između Tokija i Pekinga. One su posebno izražene oko jugozapadnih ostrva Japana, gde deluju najveće vojske u regionu. Kineska mornarica često prolazi kroz moreuz da bi stigla do zapadnog Pacifika, dok američke i japanske snage redovno zajedno vežbaju širom te oblasti.

Tokio i Peking su u sukobu i oko nenaseljenih ostrva Senkaku (na kineskom Diaoju), udaljenih oko 400 kilometara od glavnog grada Okinave, Nahe. Japan ima flotu obalske straže na ostrvu Išigaki kako bi držao na oku kineske aktivnosti u blizini ovih spornih ostrva, dok je Kina poslala patrole obalske straže.

Japanske i kineske pomorske i vazdušne snage takođe deluju u oblasti Istočnog kineskog mora, gde je i pomorska granica sporna. Japanske vazdušne i kopnene samoodbrambene snage prebačene su u jugozapadni region Japana kako bi se obezbedile rano otkrivanje kineskih operacija u blizini japanskih voda i vazdušnog prostora.

A lokacija ostrva prefekture Okinava između Japana i azijskog kopna, uz rastuće vojne tenzije u severoistočnoj Aziji, daju im prvorazredni strateški značaj, i za Vašington, i za Tokio.