SRBI SU ZBOG KRALJA I NOVE OTADŽBINE NA SVE PRISTAJALI: U zajedničkoj državi pravila ponašanja u fudbalu diktirali su Hrvati

ZAVRŠETKOM Prvog svetskog rata, kada se ponovo razbuktao društveni život, na sportskom polju takođe su počeli da duvaju novi fudbalski vetrovi.

Šampionski tim BSK koje je osvojio pet titula prvaka države , Foto Muzej Beograda, Arhiv Fudbalskog saveza Srbije, Dokumentacija "Novosti" i "Borbe", "Vikipedija", iz knjige "Teorija i istorija fudbala"...

Obnovljeni su mnogi, brojni predratni, i osnovani novi klubovi. Osposobljena su igrališta u Košutnjaku i ispod Kalemegdana, a već u martu 1919. moglo je da se igra na terenima čuvenog "Trkališta" (hipodroma), klubova "Srpski mač" i BSK.

Neumorni inženjer Danilo Dača Stojanović oživeo je rad SK "Velika Srbija" i kragujevačkog SK "Šumadija". U Šapcu je formiran 1919. klub SK "Mačva", a u Kruševcu je 1920. obnovljeno ime tima i dobilo obrise kluba SK "Car Lazar". Najviše klubova osnovano je u Nišu, 1918. SK "Sinđelić", 1923. SK "Pobeda" i SK "Radnički". Ta 1923. ostala je i u analima Kragujevca - počeo je sa radom SK "Radnički". U narednim godinama u Užicu je 1925. osnovana SK Sloboda, a 1926. SK Borac u Čačku, 1928, u Nišu SK "Železničar" . znamenitom brdu Deževa, gde je veliki župan Stefan Nemanja 1168. osnovao prvu srpsku državu Ras, u Novom Pazaru, entuzijasti su 1928. formirali klub SK Deževa!

Uslov da bi se igralo nacionalno prvenstvo novonastale države Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca bio je formiranje jedinstvenog fudbalskog saveza. Inicijativa za osnivanje pokrenuta je među zagrebačkim purgerima (nem. brger - građanin), odnosno iz njihovog najpopularnijeg kluba tog vremena, Hrvatskog akademskog šport kluba - HAŠK. Lako su ubedili predstavnike beogradskih klubova za učešće na Skupštini u voljenom im Zagrebu. Za kralja, ali i novu otadžbinu, Srbi su na sve pristajali, što će im se u budućim vremenima lošim vratiti.

Glavni argument predlagača, da se sve organizuje u Zagrebu, bio je i taj što se nogomet (fudbal) tokom svih prethodnih godina najbrže razvijao u Hrvatskoj, zatim što poseduju izvanredne učitelje (trenere) i zato što nogometni čimbenici (fudbalski učesnici) imaju odličnu saradnju u Svetskoj fudbalskoj asocijaciji - FIFA. Posebno je istaknuto da će u svemu pomoći srbijanskim klubovima u njihovoj napaćenoj i razorenoj domovini!

Hrvati su zaista bili u pravu, jer iz ratnih strahota oni su izašli neokrnjeni. Dobili su neželjenog kralja i državu, kako su je kasnije uporno nazivali - tamnicom naroda.

Rečeno - učinjeno. Tako je 15. aprila 1919. u kafani "Medulić" (kasnije "Bled") u Zagrebu osnovan Jugoslavenski nogometni savez - JNS. Za prvog predsednika izabran je pravnik Hinko Virt (Hinko Wurth, Novi Vinodolski, 9. novembar 1881 - 27. maj 1964, Zagreb), čovek austrougarskog porekla i važan funkcioner HAŠK. Odmah je doneta odluka o regionalnoj podeli. Srbija je okupljena u Beogradski podsavez, koji je obuhvatao Vojvodinu, užu Srbiju i Kosovo i Metohiju. Tako se 18. april 1919. smatra i početkom rada današnjeg Fudbalskog saveza Srbije.

Zašto jugoslavenski (?) kada je zvanično ime nove države, od 1. decembra 1918. glasilo Kraljevina SHS (!), a tek je 3. oktobra 1929. promenjeno u Kraljevina Jugoslavija. Pod imenom Jugoslavenski nogometni savez - JNS, sposobni i lukavi Hinko Virt je kod znatiželjnika u FIFA isposlovao da bude upisan u registar novih saveza, ali nije zvanično primljen! Lukavština je donekle uspela, pa je tako na Olimpijadi u Belgiji na turniru u Anversu učestvovala reprezentacija pod imenom nepostojeće Jugoslavije. U tom timu igrali su uglavnom nogometaši zagrebačkih klubova. U prvom meču protiv Čehoslovačke (28. jun 1920) priliku je dobio Jovan Ružić iz SK Jugoslavija, na levom krilu, a posle katastrofalnog poraza - 0:7, protiv Egipta u novom porazu - 2:4, zaigrali su Andreja Kojić i Nikola Simić iz beogradskog BSK, kao i Branimir Porobić iz BASK.

Predsednik Saveza zajedničke države Hinko Virt odmah je našao razlog neuspeha i optužio igrače iz srpskih klubova, za koje je inače govorio da su obični nogometni čobani. Prvi savezni kapiten bio je dr Veljko Ugrinić (Stara Gradiška, 1885-1958, Zagreb) kome je sportsko opredeljenje bila atletika, a fudbal (nogomet) razbibriga.

* * * * * * * * * * * *

ZAGREPČANI NAMEŠTAJU ŽREB NA PRVOM ŠAMPIONATU

NA narednoj Skupštini Nogometnog saveza Jugoslavije, 18. decembra 1919, naravno u Zagrebu, da se Vlasi ne dosete, predsedavao je Danilo Dača Stojanović, predsednik SK Velika Srbija, a prisustvovao je i Boško Simonović, Srbin, tada student Zagrebačkog sveučilišta. Posebno su bili zanimljivi susreti Hinka Virta i Danila Stojanovića.

Predsednik novoformiranog JNS ubeđivao je beogradskog fudbalskog poslenika da ime kluba "Velika Srbija" nije prikladno i da svi zajedno treba da "streme jugoslavenskoj zajednici". Da li samo zbog ove opaske, tek beogradski klub je na Svetog Nikolu, 19. decembra 1919, promenio ime u Sport klub "Jugoslavija"!

Posle učešća na Olimpijadi u Belgiji reprezentacija je nastavila nastupe pod imenom Jugoslavija. Posebno je bila zapažena utakmica odigrana 22. juna 1922. protiv reprezentacije Rumunije. Dogodila se na dan i u čast venčanja Nj.k.v. Aleksandra Prvog Karađorđevića i rumunske princeze Marije. Za utakmicu sa Rumunijom, reprezentacija je, po izričitoj volji kralja Aleksandra, (ne)zvanično nazvana "Beli orlovi" i bila poražena - 1:2, strelac Branko Zinaja. Igrala je u sastavu, bez fudbalera iz mnogobrojnih i poznatih srpskih klubova: Dragutin Fridrih (HAŠK - Zagreb), Andrija Kujundžić (Bačka - Subotica), Jaroslav Šifer (HŠK Građanski - Zagreb), Stjepan Šterk (HAŠK), Artur Dubravčić (HŠK Konkordija - Zagreb), Rudolf Rupec (HŠK Građanski), Dragutin Babić (HŠK Građanski), Branko Zinaja (HAŠK), Emil Perška (HŠK Građanski), Vladimir Vinek (HŠK Konkordija), Ivan Šojat (HAŠK).

Fudbalski stadion koji se nalazio na prostoru gde je danas hotel "Metropol" , Foto Muzej Beograda, Arhiv Fudbalskog saveza Srbije, Dokumentacija "Novosti" i "Borbe", "Vikipedija", iz knjige "Teorija i istorija fudbala"...

Doktor Veljko Ugrinić nije se najbolje snalazio u ulozi selektora reprezentacije Kraljevine SHS, nazvane Jugoslavija. Forsirao je isključivo igrače iz Zagrebačkog nogometnog podsaveza - ZNP. Sigurno da to nije bio jedini razlog, ali vrlo brzo zamenio ga je Todor Sekulić iz Beograda. On je bio kratkog daha i reprezentaciju je sastavio samo za jednu utakmicu, 26. maja 1924. na Olimpijadi u Parizu, za još jedan u nizu teških poraza, ovoga puta protiv selekcije Urugvaja - 0:7. Naredne godine, za tri prijateljska meča i isto toliko poraza, reprezentativni tim sastavljao je Dušan Zinaja, Srbin iz Zagreba, bivši igrač HAŠK. Potegli su Hrvati još jednom za svojim čovekom i 30. maja 1926. isforsirali dr Antu Pandakovića za saveznog kapitena reprezentacije. I on nije odustao od protežiranja nogometaša iz zagrebačkih klubova, a ponekad se osmelio da u tim uvrsti i kakvog srpskog fudbalera. Doktor Pandaković je trajao do 26. januara 1930, kada je došlo do raskola u Jugoslavenskom nogometnom savezu - JNS.

Lansirajući tezu da su Srbi netalentovani nogometaši, a više ratnici-gubitnici (!), zagrebačke glavešine JNS, bez saglasnosti Beogradskog loptačkog podsaveza - BLS, odlučile su da se na prvom zvaničnom Šampionatu 1923. finalna utakmica može održati, samo u gradu Zagrebu. Nesložni, kao i mnogo puta ranije, predstavnici srpskih klubova pristali su na sve uslove, i posebno na one da prvo prvenstvo zajedničke države bude bez sudija iz Beograda. Navodno su bili neiskusni i neobučeni.

Na šampionatu učestvovalo je šest klubova, pobednika isto toliko podsaveza, i utakmice su igrane po jednostrukom kup-sistemu. U prvim četvrtfinalnim mečevima: SK "Jugoslavija" - JAD "Bačka" (Subotica) - 2:1, SAŠK (Sarajevo) - NK "Hajduk" (Split) - 4:3, HŠK "Građanski" (Zagreb) - ŠK "Ilirija" ( Ljubljana) - 2:1. Svi klubovi zapadno od reke Save, imenovani su kao športski.

U drugom krugu: SAŠK - SK "Jugoslavija" 4:3, u Sarajevu, dok je nameštenim žrebom HŠK "Građanski" postao finalista. Odigrane su dve utakmice za titulu prvaka države. Prva je završena bez pobednika - 1:1, a u drugoj, ponovljenoj, tim HŠK "Građanski" je uz svesrdnu pomoć domaćeg sudije pobedio - 4:2, tim SAŠK iz Sarajeva na terenu u Maksimirskoj šumi.

* * * * * * * * * * * *

HRVATSKI KLUBOVI BOJKOTUJU DOMAĆE PRVENSTVO

FUDBAL, tog vremena, nije bio samo privilegija Beogradske čaršije. Veliki entuzijasta, inženjer Danilo Dača Stojanović (Lapovo, 24. oktobar 1877. - 25. april 1967, Beograd) često je boravio u Kragujevcu gde je radio kao honorarni nastavnik, pri Vojnotehničkoj školi Zavod, i u gradu na Lepenici je 14. septembra 1903. osnovao Sport klub "Šumadija".

Ubrzo zatim, po srpskim varošima, započelo je osnivanje fudbalskih klubova, uglavnom s imenima junaka, istorijskih ličnosti, događaja, ali i donatora trgovaca i zanatlijskih udruženja.

Najčešća imena bila su Dušan Silni, Car Lazar, Obilić, Jug Bogdan, Sinđelić, Karađorđe, Hajduk Veljko, ali i Igla (šnajderi), Šilo (obućari), Pekar, Trgovac...

Povodom stogodišnjice bitke kod Deligrada 1806, u Prvom srpskom ustanku, u Aleksincu je osnovan klub - "Deligrad".

Sarajevski prvoligaši SAŠK i „Slavija“. „SAŠK“ je bio hrvatski, a „Slavija“ srpki klub, Foto Muzej Beograda, Arhiv Fudbalskog saveza Srbije, Dokumentacija "Novosti" i "Borbe", "Vikipedija", iz knjige "Teorija i istorija fudbala"...

Nije poznato niti zapisano zašto je novoformirani beogradski klub, 13. septembra 1906, dobio ime Boračko-loptačko društvo "Srpski mač". Pretpostavke kažu da je ime izabrano zbog srpskog junaštva 28. juna 1389, na Vidovdan, u boju na Kosovu polju! Prvu zvaničnu utakmicu "Srpski mač" odigrao je na dan svog osnivanja u Košutnjaku protiv "Sokola" i bio poražen - 2:7. Utakmica je odigrana po pravilima iz 1905, objavljenim u Beogradu, u knjižici "Loptanje nogom", koju je sa nemačkog preveo i pravila igre protumačio Anastas St. Hristodulo.

Novi loptački klub "Srpski mač" je od beogradske opštine dobio u zakup (99 dinara godišnje) teren u parku Sv. Ćirilo i Metodije kod Vukovog spomenika. Stadion (igralište), usred grada, svečano je otvoren 16. avgusta 1907.

Zbog stalnih trvenja i rivalstva, klubovi Soko i Srpski mač sve su više gubili pristalice. Preduzimljivi Danilo Dača Stojanović, zajedno sa Jevremom Pantelićem i drugim zanesenjacima, fudbalskim istomišljenicima, 1. septembra 1911, u kafani "Ženeva" na uglu Beogradske ulice (u doba vladavine komunista Ulica Borisa Kidriča) i Bulevara kralja Aleksandra (do 21. veka Bulevar revolucije), osnovao je novi, "Beogradski sport klub - BSK". Ovi entuzijasti su prethodno morali da kod gradskih vlasti isposluju posebno odobrenje za formiranje ovog kluba. Zanimljivo je da je većina dobrih fudbalera "Sokola" i "Srpskog mača" pristupila novoformiranom klubu, što se na neki način može smatrati prvim transferima u tadašnjem srpskom fudbalu!

Sutradan po osnivanju, BSK je odigrao prvu međugradsku utakmicu protiv SK "Šumadija" iz Kragujevca i pobedio - 7:1. Veoma brzo stasali su u ozbiljan klub, sa najboljim fudbalerima tog vremena: Veliborom Stankovićem, Miodragom Nedićem i Andrejom Kojićem... BSK je imao nekoliko mlađih selekcija u kojima su se isticali gimnazijalci Mihailo Andrejević, Dušan i Milan Protić, Dušan Stefanović, Borivoje Vasiljević, te đaci iz "realke" Nikola Stanković i Dušan Glišić, kao i praktično kompletan tim Bogoslovije.

U svojoj biografiji "Čika Dačine uspomene", Danilo Stojanović je zapisao da je SK "Šumadija" posle poraza u Beogradu bio pred rasturanjem. Pokušao je da ih okuraži, da budu spremni za revanš koji je bio dogovoren za proleće 1912. Uprava BSK je doznala za to pismo i odlučila da od svog potpredsednika zatraži ostavku. Njegov odgovor je bio - istupanje iz kluba!

"Jedno kraće vreme bio sam van sportskih događaja, čak i najozbiljnije rešen da konačno napustim sportski rad" - beleži Stojanović. "Međutim, posle izvesnog vremena, pošto sam uspeo da savladam svoj raniji gnev, zbog uskogrudosti izvesnih ljudi, počela je opet da me vuče neodoljiva želja voljenoj igri - fudbalu. Mučen željom, sprečavan dostojanstvom, doneo sam rešenje - da osnujem novi klub koji će biti dostojan rival BSK i ostalim klubovima u zemlji."

* * * * * * * * * * * *

TRENERI IZ MAĐARSKE UČE SRBE KAKO SE IGRA FUDBAL

PRVU titulu beogradski BSK, popularni "plavi", osvojili su u sastavu: Otmar Glazari (italijanski državljanin, došao iz splitskog Hajduka), Predrag Radovanović, Dragomir Tošić, inž. Milorad Arsenijević, Miodrag Mija Jovanović, Ljubiša Đorđević, Aleksandar Tirnanić, Blagoje Moša Marjanović, Nikola Grba Marjanović, Đorđe Vujadinović, Dragutin Virić, Svetislav Glišović. Tim je predvodio savetnik iz Mađarske, Šandor Nemeš, ili, kako su ga u Beogradu zvali Aleksa, koji će dve godine kasnije, 1933, i zvanično postati prvi trener.

Tim SK "Jugoslavija", popularni "crveni" (zbog dresova), ispao je i naredne 1932. u drugom krugu takmičenja, po kup-sistemu, igrajući protiv HŠK "Konkordija" - 0:0 i 1:6. U dvomeču sa splitskim NK Hajduk, šampion BSK je neočekivano eliminisan - 0:0 i 0:3. Ono što su priželjkivali u Zagrebu, dogodilo se kada je HŠK "Konkordija" u finalu dva puta istim rezultatom - 2:1, pobedio NK "Hajduk" .

Reprezentacija na SP u Urugvaju: Detalj iz utakmice sa Bolivijom, Foto Muzej Beograda, Arhiv Fudbalskog saveza Srbije, Dokumentacija "Novosti" i "Borbe", "Vikipedija", iz knjige "Teorija i istorija fudbala"...

Sa istim trenerom, novim golmanom Franjom Glazerom, pridošlim iz zagrebačkog HŠK "Građanski", i nekolicinom mlađih igrača, BSK je 1933. povratio titulu u Ligi sa jedanaest klubova, sa tri boda više od splitskog NK "Hajduk". Tim je uglavnom igrao u sastavu: Glazer, Radovanović, Tošić, Arsenijević, Ivan Stevović (zamenio Miju Jovanovića), Đorđević, Tirnanić, Blagoje Marjanović, Slavko Šurdonja (zamenio Nikolu Marjanovića), Vujadinović, Glišović. Šampionat 1934. nije igran zbog nekih novih uslovljavanja klubova Zagrebačkog nogometnog podsaveza (!), ali i zbog atentata i ubistva kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića.

Na sastanku Jugoslovenskog fudbalskog saveza u Beogradu za 1935. potvrđena je liga sa deset klubova. Za glavnog favorita 1935. godine važio je BSK. Do titule je stigao samo sa dva boda više od drugoplasiranih SK "Jugoslavija" i HŠK "Građanski". Prvenstvo je neobično dugo trajalo, s mnogo pritužbi na postignute rezultate i suđenja.

Naredne 1936. klubovi iz Zagreba su po ko zna koji put napravili opstrukciju prvenstva.

Oni iz Beograda su pristajali na sve, pa se još jednom iz nepoznatih razloga, umesto Lige, takmičilo po kup-sistemu. Doduše, u splitskom NK "Hajduk" nisu se složili sa takvim načinom igranja prvenstva i otkazali su učestvovanje. Neobično, i prvak Zagrebačkog nogometnog podsaveza HŠK "Konkordija"! U prvom krugu "BSK" je lako eliminisao kragujevački SK "Radnički" - 4:1 i 2:1, u polufinalu ŠK "Ilirija" iz Ljubljane - 3:1. Finale su Beogradski plavi na jedvite jade rešili u svoju korist protiv neočekivanog protivnika SSK "Slavija" iz Sarajeva - 1:0 i 0:0. Tim je uglavnom igrao u sastavu sa prethodnih šampionata, pojačan sa Gustavom Lehnerom, pridošlim iz ŠK "Slavija" iz Osijeka.

Prvotimci fudbalskog kluba „Vojovodina“ iz Novog Sada 1933. godine , Foto Muzej Beograda, Arhiv Fudbalskog saveza Srbije, Dokumentacija "Novosti" i "Borbe", "Vikipedija", iz knjige "Teorija i istorija fudbala"...

Kada je uviđena sva pogubnost za fudbal, u Kraljevini Jugoslaviji, stalnim menjanjem sistema, naredna dva šampionata 1937. i 1938. igrana su u klasičnim ligama sa po deset klubova. BSK i SK "Jugoslaviji" priključio se Beogradski amaterski sport klub - BASK, koji je u prethodnim godinama znatno igrački ojačao tim. I u takvoj konstalaciji zagrebački klubovi pokazali su više želje i htenja da se dokopaju titule. Prvo je HŠK "Građanski" preuzeo titulu od BSK, a potom je i gradski rival HAŠK konačno dočekao da postane državni šampion. Tim nekada moćnog SK "Jugoslavija" uglavnom je imao epizodne uloge, dok je slavni BSK, posle trećeg mesta, titulu u narednom šampionatu 1938. izgubio na osnovu količnika datih i primljenih golova!

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije