GODINE OKUPACIJE ISPUNJENE TEROROM: U Drugom svetskom ratu Jugoslavija je izbrisana sa političke karte Evrope

U GODINAMA Drugog svetskog rata (1941-1945) kao da se obistinila strepnja ljudi okupljenih oko Srpskog kulturnog kluba - jugoslovenske države nije bilo. Vojno pobeđena i razbijena, ona je izbrisana sa političke karte Evrope. U nemačkim planovima nije bilo mesta ni za Srbiju.

Nemci u Zagrebu

Matica srpskog naroda je izdeljena, vodi se kao okupirana teritorija, pod vojnom je upravom, ima uže granice od onih pre Balkanskih ratova, prepuna je srpskog stanovništva koje je pod pretnjom genocida izbeglo sa prostora NDH, politički, ideološki i vojno je unutar sebe nepomirljivo polarizovana.

Odluka od 27. marta 1941. godine o napadu na Jugoslaviju nije predstavljala samo poraz jugoslovenske vojske i okupaciju jugoslovenske teritorije, već i razbijanje Jugoslavije kao države. Debelacijom Jugoslavije bila je plaćena lojalnost Hitlerovih saveznika 1941. i ostvareno nastojanje da se Srbi, kao večiti uzročnici nemira, "što više stesne i pritisnu".

Srpski narod podelio je sudbinu svoje države. Naseljen širom jugoslovenskog prostora, on se našao izdeljen i izložen opasnosti biološkog, nacionalnog i kulturnog uništenja. Srbi su svuda označavani krivcima, "stranim telom" opasnošću za uspostavljene režime. Podele, koje su opterećivale život Srba u miru i koje su u predvečerje rata ličile na sukob svih protiv svih, dodatno su zaoštrene.

U nevreme sučeljeni, tragično posvađani i udaljeni bili su integralisti i pobornici prosrpske politike, centralisti i federalisti, komunisti i antikomunisti, demokrate i zagovornici diktature. U međusobnim obračunima isplivali su "iz istorije" nesporazumi svih boja i nesreću činili težom, a poraz fatalnijim. Pod nemačkom okupacionom upravom živelo je 50-60 odsto Srba iz Srbije.

Složeni okupacioni sistem kontrolisan je iz više centara odlučivanja (vojne, obaveštajne, privredne, upravne komande i centrale). Okupaciono područje Srbije imalo je za Treći rajh veliku stratešku i ratno-privrednu važnost. Hrana i rudna blaga najviše su privlačila okupatora. Nemačka vojna i upravna vlast nastojala je da održava kontrolu nad izvorima mineralnih sirovina, rudnicima bakra, olova, cinka, nalazištima antimona, magnezita, uglja, ali i nad poljoprivrednim rejonima, značajnim komunikacionim pravcima, urbanim i industrijskim centrima.

Razmere poslova naterale su nemačko vojno i političko vođstvo da naknadno oformi izvršni i upravni aparat sačinjen od ljudi domaćeg porekla. Pojava takvog tela (komesarska uprava) nije značila uključivanje Srbije u planove nemačkog "novog poretka". Značaj prostora naseljenog srpskim narodom podsticao je nastajanje planova o njegovom "etničkom preuređenju", dutoročnom stavljanju pod "nemačko vođstvo", ustupanju na upravu Bugarima i Hrvatima.

Godine okupacije bile su ispunjene terorom. Svaki otpor okupacionom poretku najstrože je kažnjavan. Streljanja, racije, specijalni zatvori, logori, stratišta, kaznene ekspedicije bili su svakodnevna pojava. Nastojanja "pacifikacije" Srbije nikada nisu dala rezultat. Jula 1941. streljano je 349 lica. Mesec dana kasnije, u odmazdama je ubijeno oko 1.000 civila. Septembra 1941. stupilo je na snagu naređenje o streljanju talaca 1:100 i 1:150 za svakog ranjenog, odnosno ubijenog Nemca u Srbiji. Oktobra 1941. izvršena su streljanja civila u Kragujevcu (1.800 i 2.300), Valjevu (2.200), Kraljevu.

Dolazak Nemaca u Beograd

Samo u oktobru ubijeno je u akcijama odmazde oko 7.000 u Šumadiji. Nemački podaci pokazuju da je u borbama sa partizanima i četnicima, do februara 1942. godine, ubijeno, uhvaćeno i streljano 7.776 boraca, dok je u odmazdama stradalo 20.149 civila. "Vlada narodnog spasa", na čijem je čelu bio Milan Nedić, nije uspela da izmoli ublažavanje kaznenih mera okupatora niti da privoli stanovništvo Srbije na lojalnost okupatoru. Vezujući svoju sudbinu za sudbinu novog poretka na Balkanu, deo srpske političke, ekonomske i vojne elite zagazio je u kolaboraciju.

Tipologiju stradanja srpskog stanovništva na prostoru italijanskog protektorata "Velika Albanija" čine ubistva, pljačke, paljevine, zatiranje kulturnih i verskih objekata, otmice, silovanja, zastrašivanja. Metode terora, prisutne na tom prostoru u prethodnom vremenu (1913- 1941), zadržane su i teror "bez kontrole" je višestruko uvećan.

Pod pretnjom biološkog istrebljenja sa Kosova i Metohije je u 1941. godini iseljeno oko 100.000 Srba (iz bugarske okupacione zone 25.000, italijanske 40.000 i nemačke 30.000). Albanski teror imao je sve odlike verskog rata. Likvidacija oko 10.000 Srba u godinama 1941-1944. i stihijsko doseljavanje oko 80.000 lica iz Albanije, bio je još jedan korak ka stvaranju etnički čistog albanskog prostora. Represija nad srpskim stanovništvom osnovna je karakteristika mađarske okupacione uprave u Bačkoj i Baranji.

Oštrica terora upravljena je prema srpskoj eliti. Zatvaranje, logorovanje i mučenje desetina hiljada ljudi bilo je kombinovano sa masovnim "racijama" i likvidacijama (7.000 ubijenih u titelskom i žabaljskom srezu, 2.000 u Novom Sadu, 1.000 u Starom Bečeju i drugo). Bilans bugarske okupacije, iskazan brojkama, iznosio je oko 20.000 ubijenih i preko 50.000 iseljenih Srba. Po drugi put u veku, bugarske okupacione snage su temeljno radile na rasrbljivanju stanovništva Makedonije, Kosova i istočne Srbije, zatiranju tragova vekovnog prisustva Srba na tom prostoru.

Duhovni genocid ostavio je duboki ožiljak na nacionalnom biću stanovnika južnih oblasti. Najveće razmere zločin nad srpskim stanovništvom dobio je na prostoru NDH. Teroru je bila izložena populacija od oko 1,9 miliona Srba. Rasno zakonodavstvo NDH davalo je legalitet procesu biološkog istrebljenja Srba. Na udaru se našlo sve - vera, jezik, pismo, kulturno nasleđe, imovina. "Konačno rešenje" srpskog pitanja podrazumevalo je likvidaciju, pokatoličenje i iseljenje. Talas masovnog terora otpočeo je u maju i junu 1941. godine. Dostupni podaci pokazuju da su razmere zločina nad Srbima u NDH tokom 1941. bile veće od ukupnih gubitaka zaraćenih strana na Istočnom frontu u istom vremenskom periodu. Sistem logora za likvidaciju, stratišta, jame, prema nemačkim procenama, do marta 1944. godine na prostoru NDH je "progutao" između 660.000 i 700.000 srpskih života. Nemačka javnost i njeni istoričari doživljavali su Hrvatsku kao "jednu ogromnu krstionicu i ujedno džinovsku klanicu".

Srpski politički i vojni pokreti i oni pokreti u kojima su Srbi činili većinu (partizanski pokret) imali su suprotstavljene vizije o jugoslovenskoj i srpskoj državi u budućnosti. Četnički pokret se zalagao za Jugoslaviju u kojoj se, nakon rata, mora omeđiti srpski prostor, obnoviti monarhija, kazniti izdajnici i izazivači genocida. U okviru "strategije čekanja" oni su zagovarali zaštitu biološke supstance Srba i beskompromisno razračunavanje sa ideološkim protivnicima (komunistički pokret). Komunisti su zagovarali obnovu jugoslovenske države kao zajednice ravnopravnih naroda, videli su je kao federaciju, verovali u istovremenu socijalnu i nacionalnu emancipaciju jugoslovenskih naroda.

Za ostvarenje svojih ciljeva odabrali su ofanzivnu strategiju i prema okupatoru i prema klasnom neprijatelju, izbacili parolu o "bratstvu i jedinstvu", odbacili svaki nacionalni revanšizam u budućnosti, u okviru rata nastojali da izvedu socijalističku revoluciju, žrtve ih nisu interesovale. Vlada Milana Nedića je zagovarala koncept "Velike Srbije", oslonjen na Treći rajh. Ljotićev pokret se zalagao za obnovu Srbije, iskazivao izraziti antikomunizam i antijevrejstvo. Oslobodilački rat bio je otuda, u isto vreme, krvavi građanski rat u kome su se borili svi protiv svih. Na kraju rata KPJ je izašla kao pobednik.

JAČANjE KOMUNISTIČKE PARTIJE

U RATNIM godinama, od jedne brojno male, kadrovski uređene, od Kominterne sumnjičene partije da je leglo "imperijalističkih špijuna", KPJ je izrasla u snagu koja je u svojim rukama imala celokupnu vlast u zemlji (vojnu, upravnu, sudsku), stala uz bok SKP(b), postala revolucionarni centar za Balkan i glavni antiimperijalistički eksponent prema Zapadu. Legitimitet svoje vlasti komunisti su našli u mitologizovanoj predstavi o NOB-u koja je sugerisala da je uspostavljeni poredak prirodno izrastao iz prošlosti.

Preporučujemo

Društvo

0 10

PROSTOR ZA NAGODBU VELIKIH SILA: Istorijski procesi su uticali da Jugoslavija bude raskršće Istoka i Zapada

27. 02. 2021. u 17:14

Društvo

0 5

NISKA MRŽNjE DUŽA OD VEKA: Srbi između rimokatoličkog klerikalizma i albanskog nacionalizma

26. 02. 2021. u 17:14

Društvo

0 9

ZABORAVLjANjE ZLOČINA U IME "BRATSTVA I JEDINSTVA": U jugoslovenskoj državi izostala ekonomska i kulturna integracija srpskog naroda

25. 02. 2021. u 17:14

Društvo

0 1

MISIJA SABIRANjA SRBA: Jugoslovensko ujedinjenje nije bilo "slučajnost istorije" već plod dugog istorijskog procesa

24. 02. 2021. u 16:26

Društvo

1 3

SRBI I JUGOSLAVIJA: Preispitivanje prošlosti u ime sadašnjosti i budućnosti

23. 02. 2021. u 17:14

Društvo

1 3

ISTORIJSKI PORAZI, BIOLOŠKE POBEDE: Lažne markacije albanskog fanatizma

09. 01. 2021. u 17:14

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije