SVEDOČANSTVO IVANA JASTREBOVA O RASRBLJAVANJU: Putovanje kroz srpski pakao

PUT kroz pomrčinu neznanja i nerazumevanja srpske prošlosti odnedavno je bolje osvetljen novim lučama sa starih putovanja ruskog naučnika i diplomate Ivana Jastrebova.

Foto Spiridon Gopčević, iz knjige “Stara Srbija i Makedonija“

On je u 19. veku s revolverom u džepu preduzimao riskantna istraživanja nestajuće srpske baštine na prostoru Kosova, Metohije, Makedonije i Albanije. Ti prostori su bili zabranjena zona za naučnike obnovljene Srbije i informacije o njima su bile u domenu mitova i legendi.

Zahvaljujući "Službenom glasniku", posle objavljivanja Jastrebovljevog kapitalnog dela "Stara Srbija i Albanija" imamo priliku da upoznamo i nastavak velike sage o nepoznatim Srbima u knjizi "Prilozi za istoriju Srpske crkve i naroda".

- Jastrebov u ovim radovima "iz putničkih zapisnika" donosi podatke ne samo iz crkvene već i iz društvene, političke i ekonomske istorije, dok prilog o Gornjoj Moravi predstavlja preteču antropogeografskih istraživanja - kaže istoričar Borisav Čeliković, urednik biblioteke "Sabornik", u kojoj je ova dragocena knjiga objavljena.

Foto Spiridon Gopčević, iz knjige “Stara Srbija i Makedonija“

Ona je nastala u napornim i često po život opasnim poduhvatima potrage i za najmanjim natpisom na poslednjim zidovima srušenih crkava i zapuštenih srpskih grobalja na prostoru nazivanom u to doba i Stara Srbija i Arnautluk.

Srbi iz Pazjanova, Foto Spiridon Gopčević, iz knjige “Stara Srbija i Makedonija“

Oba naziva su su na svoj način bila tačna. Ime Stara Srbija označavalo je oblasti srednjovekovne države koje su se još nalazile pod osmanskom upravom. Arnautluk je naziv za iste oblasti, jer su u njih Turci naselili Arnaute, današnje Albance, svoje kaznene trupe, da terorišu, kontrolišu i asimiluju srpsko stanovništvo preostalo posle velikih seoba pod patrijarsima Čarnojevićem i Šakabentom.

Srpska porodica iz Tetova , Foto Spiridon Gopčević, iz knjige “Stara Srbija i Makedonija“

U takvoj sredini ugledni diplomata, polihistor i poliglota Jastrebov ponekada je ostavljao beležnicu i uzimao revolver, koji je bio efikasniji instrument za zadobijanje poštovanje divljih gorštaka Arnauta, kolonizovanih iz prokletijskih vrleti u srpska naselja. Na ruskog naučnika su još gori utisak ostavljali Arnautaši, Srbi koji su odbacili sopstveni identitet i usvojili jezik i običaje svojih mučitelja, što je podrazumevalo da nemilosrno terorišu dojučerašnje sunarodnike. On je obišao i stare srpske srednjovekovne župe u kojima su živele razne grupe srpskog stanovništva od kojih su neke, kao u Gori, primile islam, ali su sačuvale stare običaje i jezik.

Visoki Dečani, Foto arhiva

Iz Jastrebovljevih zapisa postaje kristalno jasan beskrupulozan proces rasrbljavanja istorijskih srpskih oblasti, što ubijanjem i progonom u ratovima, što asimilacijom u druge nacije. Danas, kada je ovaj zločinački poduhvat kulminirao, fascinantno je otkrivati svedočanstva kako su sve te nedaće preživeli bastioni srpskog identiteta, nemanjićki manastiri. Čitajući Jastrebovljeve beleške o Visokim Dečanima svako ko je bio u južnoj srpskoj pokrajini posle ulaska NATO prepoznaće da je stara svetinja sada u istovetnom položaju kao i u vekovima osmanske vlasti.

Foto arhiva

"Dečanski manastir, okružen Arnautima i otpadnicima od pravoslavne vere i srpske narodnosti, trpeo je svakojake duge zulume. Susedi manastira, otpadnici vere i narodnosti, su gotovo svu manastirsku zemlju prisvojili tako da je malo nešto manastiru i ostalo. Pojedinačno ili u gomilama dolaze u manastir i na silu traže jelo i piće. Ako im monasi ne učine po volji, oni upale seno ili ogradu, ili kakvu manastirsku zgradu, ili pokradu koze, ovce i krave. Arnauti ne mare što manastir ima fermane i berate od cara koji zabranjuju manastiru činiti zulum i nasilja, niti slušaju naredbe nadležnih vlasti. Ali pokraj sviju ovde nabrojanih zala i patnje dečanski se manastir očuvao do sad i ostaće i dalje", zapisao je Jastrebov 1879. godine.

Pratite nas i putem iOS i android aplikacije