Knjaz Nikola podigao zadužbinu zbog junaka

NIKŠIĆKI Saborni hram Svetog Vasilija Ostroškog, crkva smeštena na Petrovića glavici, po mnogima balkanska lepotica, već 120 godina pod svojim svodovima sabira verni narod Nikšića, čiji je duhovni pokrovitelj i zaštitnik ostroški Čudotvorac.
Bogomolja je sačuvala Nikšić i njegove žitelje, posebno u smutnim vremenima, kakva su i danas. Podignuta je u spomen poginulim Crnogorcima i Hercegovcima u bojevima sa Turcima od 1875. do 1880. godine, a po lepoti i veličini upoređuje se sa čuvenim nemanjićkim zadužbinama Hilandarom, Studenicom, Dečanima, Žičom i Moračom.

- Da bi ovekovečio slavu crnogorskih i hercegovačkih junaka, knjaz Nikola Prvi Petrović rešio je da podigne memorijalni hram u Nikšiću. Želeo je knjaz da hram bude večna oda spevana junacima u slavnim bitkama. I u tome je uspeo - kaže, za "Novosti", protojerej-stavrofor Slobodan Jokić, nikšićki arhijerejski namesnik. - Iako su njegovu izgradnju (1895-1899) pratile teške godine, on je na zadovoljstvo vernog naroda i knjaza Nikole izgrađen za kratko vreme. Lepota hrama produhovljuje oči i misli svih koji mu sa poštovanjem pristupaju. Ovo je knjaževa najlepša zadužbina kojom je izrazio svoju duboku pobožnost i svest o dinamičnom svetosavskom nasleđu kojega je bio dostojni nosilac. Ako se može reći da je pobeda na Vučjem dolu najveći lični ratni uspeh kralja Nikole, onda je i podizanje ove svetinje u srcu stare Hercegovine i obnavljanje episkopskog trona u Nikšiću, njegovo najveće delo učinjeno za slavu Božiju.

PROČITAJTE JOŠ - Kruna srpstva na glavi kneza Nikole

MATERIJALNU pomoć su dali Sinod Ruske pravoslavne crkve i car Nikolaj Romanov, dok je projekat uradio ruski arhitekta Mihailo Mihailovič Preobraženski. Hram je dugačak 34, širok 23 i visok 34 metra, dok se kupola crkve uzdiže 11 metara, a na njenom vrhu, na pozlaćenoj jabuci, smešten je krst. Tambur kupole sastavljen je od 12 odeljaka. Zvonik u obliku preslice visok je više od 14 metara, a na njegovom vrhu se takođe uzdiže pozlaćeni krst.

Na mestu na kom se obično nalazi rozeta, ugrađen je časovnik koji je crkvi poklono 1929. godine časovničar Pavle Pantelić iz Zemuna. Pre nekoliko godina na njegovo mesto je postavljen novi. Unutrašnje zidove hrama krasi 35 spomen-ploča od metala na kojima su izlivena imena poginulih ratnika Crne Gore i Hercegovine u bojevima sa Turcima od 1875. do 1880.godine

SABORNA crkva osveštana je 15. avgusta 1900. godine, a taj čin obavili su mitropoliti Mitrofan Ban i Sava Kosanović sa još tri arhimandrita i trinaest parohijskih sveštenika. Pored knjaza Nikole i njegove porodice svečanosti su prisustvovali srpski knez Petar Karađorđević sa sinovima Aleksandrom i Đorđem, knez Franc Batenberg sa porodicom, Konstantin Arkadijevič Gubastov, ministar rezident sa ruskim diplomatskim predstavnicima, grčki ministar Logotetis, te general Pedoti na čelu italijanske delegacije i mnoge druge poznate ličnosti.

Hroničari su zapisali da je osvećenje obavljeno u prisustvu oko 12.000 ljudi iz Crne Gore, Srbije i Hercegovine. Kad je završena gradnja hrama knjaz Nikola - ktitor, pozvao je poznatog srpskog slikara Uroša Predića da živopiše crkvu. Predić je došao u Nikšić, pogledao hram, ali se nije prihvatio tog velikog posla. Na jednom stubu hrama uklesana su imena graditelja - arhitekte Alesandra Preobraženskog, inženjera Marka Đukanovića, preduzimača Toma Gerčića i neimara Miloša Lepetića. Te godine, kada je hram zagospodario Petrovom glavicom i okolinom, Nikšić je imao 2.102 stanovnika.

Saborni hram u Nikšiću

OBNOVA

Koliki je značaj kralj Nikola pridavao obnovi i izgradnji hramova govori podatak da je u vreme njegove pedesetogodišnje vladavine obnovljeno 12 manastira i sagrađena dva nova. Na starim temeljima sagrađene su 163 crkve, dok ih je 112 obnovljeno.

TESTAMENT

Ostala je dilema da li je kralj Nikola želeo da počiva u kripti ovog hrama, između dva najveća crnogorska i hercegovačka junaka Novaka Ramova i Stojana Kovačevića. Njegovi zemni ostaci i ostaci kraljice Milene su 1989. godine preneseni iz San Rema na Cetinje i sahranjeni u dvorskoj crkvi na Ćipuru.