SRBI ODBRANOM ZADIVILI I TURKE: Danas se navršava ravno 500 godina otkako je 29. avgusta 1521. godine započela okupacija BeogradA

Tim povodom opelo za hrišćanske branioce Beograda održano je juče, na Veliku Gospojinu, na predlog i molbu zamenika gradonačelnika Gorana Vesića, u Hramu Svetog Save, a misu zadušnicu služio je tokom dana i nadbiskup beogradski Stanislav Hočevar u Katedrali Uznesenja Blažene Device Marije.

Ovim komemoracijama vraćen je u pamćenje veliki događaj koji je zbog svoje tragičnosti dugo bio skrivan i izvitopereno prikazivan na hrišćanskom Zapadu. I danas je aktuelna priča o opsadi i padu Beograda, "bedema hrišćanstva", koji su 1521. bez pomoći Evrope branili malobrojna ugarska vojna posada i većinsko srpsko stanovništvo. Poslednja velika tvrđava na granici islamskog i hrišćanskog sveta, posle smrti njenog tvorca despota Stefana, predata je 1427. ugarskom kraljevstvu iz političkih razloga.

SRPSKA prestonica je pretvorena u ugarsko granično utvrđenje, a pravoslavnim Srbima je kao "šizmaticima" bio zabranjen pristup u Gornji grad na bregu, a ni u Donjem nisu bili poželjni. Srpsko stanovništvo je živelo sa spoljne strane zidina do 1456. kada se približila armada od 100.000 vojnika sultana Mehmeda Osvajača. Tada su Srbi ponovo pušteni u grad, a franjevački fanatici koji su ih progonili kao nevernike sada su ih blagosiljali, pošto su se pokazali kao najborbeniji branioci Beograda.

Posle sloma opsade Mehmeda Osvajača srpsko stanovništvo je ostalo u Donjem gradu. U sledećih sedam decenija oko Beograda su vođene samo manje bitke, dok na osmanski presto nije stupio Sulejman Drugi zvani Kanuni, u prevodu Zakonodavac (za koga se kod nas pogrešno koristi nadimak Veličanstveni). On je 1521. odlučio da preduzme pohod na Beograd. On je nazvan "Kapija svetog rata", ključna tačka za prodor na Zapad.

Ugarski dvor je saznao za turske pripreme i kralj je sazvao Državni sabor plemstva, ali njegovi dobri zaključci nisu sprovedeni u delo. Plemići su bili zauzeti međusobnim sukobima, a novac za vojni budžet nisu davali. Dve najvažnije granične tvrđave: Zaslon, docnije Šabac, i Beograd, nisu bile snabdevene rezervama oružja, municije i hrane, a njihove malobrojne posade mesecima nisu dobijale platu. Ugarski kralj se uzaludno obraćao za pomoć i papi, Veneciji, nemačkom caru, kraljevima Poljske, Engleske i Portugalije. Beograd je čekao napad kao zapušten granični grad sa posadom od samo 400-900 ljudi. Sulejman Drugi je sa oko 100.000 vojnika krenuo 18. maja 1521. iz Carigrada i nije želeo da ponovi grešku Mehmeda Osvajača čiju su opsadu razbili srpski šajkaši i pomoć iz Zemuna i Srema.

TURSKI napad bio je usmeren na Donji grad jer je bedem tu bio najslabiji, ali ne i ljudi. Turci su 3. avgusta pojačali bombardovanje zidina i iznova su krenuli u juriše, ali su ponovo odbijeni. Zatim su danima sa Ratnog ostrva bombardovali Donji grad i tek u opštem napadu 8. avgusta su uspeli da potisnu branioce, koji su ceo dan vodili ulične borbe povlačeći se ka Gornjem gradu.

Janičari su se verali uz bedeme po lestvicama i klinovima, na kruništima zidina vođene su ogorčene borbe prsa u prsa, ali branioci nisu popuštali.

- Borilo se krajnjim snagama, gotovo očajnički na više strana. Hrabrost pojedinaca oličena je u imenu Jakova Utješanovića, zapovednika jedne od najvećih gradskih kula. Njegova rešenost da u borbi istraje ulivala je hrabrost i drugima i produžavala bespoštednu borbu. Govorilo se među Turcima da takvu bitku još niko nije video - opisuje dr Jovanka Kalić.

UGARSKI zapovednik grada Mihailo Mora se 28. avgusta iskrao iz grada i ponudio predaju Turcima tražeći milost za sebe i svoje ljude. Srbe nije ni pomenuo. Ugarska posada je izašla iz tvrđave, a Osmanlije su ušetale u Gornji grad, osim u najutvrđeniji deo oko Kule Nebojše, gde je otpor pružalo srpsko stanovništvo. Sultan je bio zadivljen hrabrošću branilaca i ponudio im izlaz, preseljenje i posao na održavanju romejskih akvadukta u Carigradu. Dogovor je postignut i u dnevniku Sulejmanovog pohoda zabeležena je naredba da se srpski "ratnici odvedu u Carigrad pod stražom". Tužnu kolonu srednjovekovnih Beograđana predvodila je na dugom putu njihova zaštitnica Bogorodica Beogradska. Po sultanovom dopuštenju dozvoljeno im je da iz Beograda ponesu svoje svetinje: mošti Svete Petke, mošti carice Teofanije i najvažniju ikonu Majke Božje, po predanju živopisanu rukom Svetog jevanđeliste Luke.

KONAČNO - SEĆANjE NA BRANITELjE

VLADIKA Stefan Šarić, starešina Hrama Svetog Save, nakon jučerašnjeg parastosa rekao je da su Turci vladali Srbima 500 godina i da je očigledno toliko vremena trebalo da prođe kako bismo se setili branitelja Beograda koji su žrtvovali svoje živote da bi zaštitili bližnje i ono što je sveto.

- Danas ne moramo da dajemo svoj život, ali je veoma važno što smo se okupili na ovaj dan, da se zajedno pomolimo za ljude koji su svetu stvar učinili, ali se time i molimo da se oni mole za nas, kako bi nas učili kojim putem da idemo - rekao je vladika Stefan.