ZBOG NOVIH KILOVATA SKRATILI TOK UVCA: Kroz masiv Kitonje pre 64 godine probijen tunel dug 8.026 metara

- U osvit 23. februara 1959. godine probijen je tunel Radoinja - Bistrica, najduži trunel u zemlji. I najteži objekat na gradilištu Hidroenergetskog sistema Kokin Brod - Bistrica. Grupe minera iz Rutoša i Bistrice, srele su se na 5545. metru tunela, dugog 8.026 metara. I to 23 dana pre roka...
Ovako su tada hroničari zabeležili veliku radnu pobedu, dodajući da su se na snežnom proplanku, nedaleko od izlaza tunela i džinovske kule od betona i čelika - vodostana, okupili mineri, inženjeri i meštani. Na svečanosti, kako svedoče stranice monografije "Limske hidroelektrane" dr Slobodana V. Ristanovića, pročitana su imena 400 nagrađenih i pohvaljenih radnika, a Rade Tešanović, predsednik Upravnog odbora "Tunelogradnje", rekao je:
- Obavljen je jedan veliki, lavovski posao - sve što je iskopano i ugrađeno u tunel moglo bi da se smesti u kompoziciju voza, koja bi bila dugačka kao razdaljina od Beograda do Skoplja.

Mineri beogradskih preduzeća "Tunelogradnja" i "Hidrotehnika" krčili su put za betonsko korito, kojim je reka iz Radoinjskog jezera prevedena do turbina i novog ušća u Lim. Tunel je prečnika četiri metra, za protok oko 36 kubnih metara vode u sekundi.
- Iskop je obavljan ručnim pištoljima na vazdušni pogon, a transport materijala vagonetima ljudskom radnom snagom. U savlađivanju slojeva stena, čistog krečnjaka i laporca, prosečan učinak bio je 3,2 metra na dan, a gradnju je otežavala pojava vode i obrušavanje materijala - kazivali su neimari.
Koju godinu iza Drugog svetskog rata u beogradskom "Energoprojektu" započela je izrada planova za najveći graditeljski poduhvat u ovom delu Srbije - podizanje tri centrale u srednjem i gornjem toku Uvca, najveće pritoke Lima. Pripremni radovi počeli su 1952. godine, kada ovamo stižu prvi inženjeri, otvara se pet gradilišta u opštini Nova Varoš i započinje menjanje zemljopisa Starog Vlaha.

Prvi agregat HE "Bistrica", energetskog prvenca na Uvcu, pušten je u rad 23. januara 1960. godine i struja je potekla - pravo za Beograd. Već u julu iste godine u mrežu dalekovoda uključen je i drugi agregat HE "Bistrica", tada najveće centrale.

TRI BRANE U KLISURI
PEŠTERSKI delija Uvac najpre je ukroćen u Radoinji, a zatim su u maticu reke pobijene brane u Kokinom Brodu i na Rastokama. Ovde, u klisuri su i dva najveća jezera - Zlatarsko i Uvačko, koja kupe vodu Peštera i delova Ozrena, Zlatara, Javora, Jadovnika...

MINE UZELE 32 ŽIVOTA
PRI kraju radova dogodila se velika nesreća - 19. jula 1958. godine, u kojoj su živote izgubila 32 minera. U priručnom magacinu tunela sa oko 100 kilograma eksploziva i kapislama, izbio je požar, a zatim velika eksplozija. U tunelu je bila prva smena od 74 minera i radnika "Tunelogradnje". Pokušaji da se prodre do mesta nesreće u tunelu bili su bezuspešni, dok nisu stigle oprema i zaštitna sredstva iz Lučana i Kostolca...