AMERIČKI MEDIJI: S-400 se vraća Erdoganu kao bumerang – potrošo 2,5 milijarde na oružje koje nije koristio
AMERIČKI magazin Tajm (Time) objavio je oštru analizu turskog pokušaja da ponovo otvori pitanje ruskog sistema protivvazdušne odbrane S-400, uz poruku da je ova epizoda postala simbol loše procene, strateške nedoslednosti i skupe političke improvizacije.
Moskva ne želi da otkrije sve detalje sistema S-400
Ironija teksta nije usmerena samo ka Ankari, već i ka činjenici da čak i Moskva, prema toj oceni, gleda sa rezervom na nagli zaokret predsednika Redžepa Tajipa Erdogana.
Prema Tajmu, potreban je poseban tip političkog instinkta da se potroši 2,5 milijardi dolara na sistem koji nikada nije operativno korišćen, da se zbog toga naruše odnosi sa ključnim saveznicima, izgubi mesto u najnaprednijem zapadnom programu borbenih aviona i potom, posle godina sankcija, pokuša povrat novca od samog prodavca. Upravo taj paradoks stoji u središtu današnje turske dileme.
Povod za novu rundu spekulacija bio je sastanak Erdogana sa Vladimirom Putinom u Turkmenistanu, gde je, prema navodima zapadnih medija, turska strana signalizirala mogućnost vraćanja S-400 Rusiji kako bi se normalizovali odnosi sa Sjedinjenim Državama. Kremlj je takvu opciju javno negirao, a Tajm taj odgovor tumači kao znak da i Moskva sa nelagodom posmatra Erdoganovu promenljivu taktiku.
Turska razmatra povlačenje iz ugovora u trenutku kada joj je ekonomski prostor sužen, a potreba za stranim investicijama i obnovom vojno-tehničke saradnje sa Zapadom sve izraženija. Prema izvorima koje citiraju zapadni mediji, Ankara procenjuje da bez jasnog rešavanja pitanja S-400 nema povratka u punu saradnju sa NATO-om, niti pristupa savremenim platformama poput F-35.
Spor između Ankare i Vašingtona oko S-400 traje još od 2017. godine, kada je Turska potpisala ugovor sa Moskvom. Američka strana je od početka upozoravala da ruski sistemi nisu kompatibilni sa integrisanom protivvazdušnom odbranom NATO-a i da predstavljaju bezbednosni rizik, jer bi mogli poslužiti za prikupljanje podataka o zapadnoj vojnoj tehnologiji. Kao odgovor, Sjedinjene Države su isključile Tursku iz programa F-35 i uvele sankcije turskoj odbrambenoj industriji.
Tajm podseća da je Turska u tom trenutku bila ne samo kupac, već i važan deo proizvodnog lanca F-35. Turske kompanije su proizvodile stotine komponenti i prema procenama Pentagona mogle su da zarade više milijardi dolara tokom trajanja projekta. Umesto toga, Ankara je ostala sa ruskim sistemom koji nikada nije postao deo operativne odbrane.
U međuvremenu, regionalne tenzije, posebno sa Grčkom, dodatno su ogolile slabosti turskog vazduhoplovstva. Ankara danas ima realnu potrebu za modernim borbenim avionima, ali put ka njima vodi preko rešavanja spora sa Vašingtonom. Američka poruka je, prema dostupnim izjavama, jasna. bez potpunog odustajanja od S-400 nema povratka u program F-35.
Tajm ocenjuje da je Erdogan godinama pokušavao da balansira između Moskve i Vašingtona, zadržavajući ruske rakete dok je paralelno lobirao za popuštanje američkih ograničenja. Taj pristup, navodi magazin, na kraju se pokazao neodrživim. Tehnička rešenja i privremeni mehanizmi nadzora nisu prihvaćeni u Vašingtonu, a politički prostor za manevrisanje se suzio.
Mogući povratak S-400 Rusiji otvorio bi i unutrašnje političke probleme. Nacionalistička retorika koja je 2017. godine kupovinu predstavljala kao dokaz suvereniteta sada bi se mogla okrenuti protiv samog Erdogana. Opozicija već ukazuje na izgubljene milijarde, narušene saveze i činjenicu da je Turska žrtvovala dugoročne interese zbog simboličnog prkosa.
Sa ruske strane, procena je pragmatičnija. Energetski projekti, trgovina i saradnja u oblasti nuklearne energetike daleko su značajniji od samog ugovora o S-400. Zbog toga se u Moskvi ne očekuje dramatična reakcija, ali ni spremnost da se Erdoganu olakša izlaz iz situacije bez političke cene.
Tajm zaključuje da je afera S-400 postala studija slučaja o tome kako unutrašnji politički proračuni i lični animoziteti mogu da nadvladaju stratešku logiku. Račun sada stiže u obliku izgubljenih prilika, oslabljenog međunarodnog položaja i potrebe da se donesu nepopularne odluke. Ako do povratka sistema zaista dođe, ta epizoda će, prema oceni američkog magazina, ostati upamćena kao jedna od najvećih spoljnopolitičkih grešaka savremene Turske.
Formulacija da Turska „nikada nije koristila“ sistem S-400 zahteva preciznije tumačenje. Protivvazdušni sistemi ove klase nisu ofanzivno oružje i njihova osnovna funkcija nije u svakodnevnoj upotrebi, već u odvraćanju potencijalnog napada.
Činjenica da S-400 nije borbeno aktiviran ne znači da je bio beskoristan, već da Turska tokom tog perioda nije bila direktno napadnuta iz vazduha. U tom smislu, tvrdnja o „nekorišćenju“ sistema i ceo članak u američkom mediju više odražava politički i saveznički kontekst odnosa Ankare sa NATO-om i SAD, nego realnu vojnu vrednost samog sistema.
oruzjeonline.com
BONUS VIDEO - ŠAMPIONI U FOKUSU: Anđela Vuković - Radoznalost je njena supermoć