GODINA PROĐE OD AMERIČKOG DEBAKLA: Osvrt istoričara Srđana Graovca na odlazak SAD iz Avganistana
U MORU važnih i aktuelnih tema kao što su ratni sukobi u Ukrajini, na Kavkazu, u Etiopiji i na zapadu Afrike, čini se da je, kako istoričar Srđan Graovac navodi, godišnjica američkog povlačenja iz Avganistana nedovoljno bitan povod za razgovor.
Foto: KNCS
Međutim, smatra Graovac, i te kako značajno da se sa ove vremenske distance osvetle političke posledice ovog događaja, ali i činioci koji su doveli do toga da se najmoćnija svetska sila nakon dvadesetogodišnjeg rata protiv talibanskih grupa povuče poražena.
Prizori „nespretnog američkog povlačenja" ovekovečeni su sramnim slikama hiljada Avganistanaca koji su se hvatali za točkove aviona u uzletanju kako bi što pre napustili Kabul. Graovac napominje da je za razumevanje uzroka talibanske pobede bitno podsetiti se da stanovništvo Avganistana čini mlada i dramatično brojčano uvećana populacija kojom se ne može manipulisati činiocima kao što je siromaštvo, jer je reč o već siromašnoj zemlji koja ne može mnogo da izgubi.
Osim toga, planinski masivi Avganistana veoma su pogodni za gerilske sukobe, što najbolje ilustruju brojne invazije tokom kojih su velike sile uspevale da zauzmu samo gradove.To su nakon tri invazije shvatile Velika Britanija i nakon jedne, koja je trajala devet godina, i SSSR koji se povukao svestan činjenice da ne može promeniti svest Avganistanaca, pretvoriti ih u svoje poslušnike i naterati na prestanak borbe.
Od 1996. vlast su u Avganistanu preuzeli talibani koji su uprkos radikalnom islamizmu dobili masovnu podršku naroda. Nakon terorističkih napada 11. septembra 2001.godine, SAD vrši invaziju na Avganistan i zauzima gradove. Talibani su se povukli u planine odakle su upravljali pokretom otpora kao „država koja se povukla u ilegalu", a jedinstvo talibanskog pokreta učvršćuje Musa Akundžada koji nije bio istaknuto vojno lice već verski lider, „neprikosnoveni moralni autoritet".
Graovac navodi kako je godinama unazad bilo jasno da će se SAD povući jer se ne može držati pod kontrolom zemlja od koje nema koristi, već samo štete. Amerikanci nisu izgubili nijednu bitku ali jesu rat, ali realno gledano ovo nije poraz koji im ugrožava globalnu moć. Posmatrano sa ove vremenske distance je, kako Graovac ističe, vidljivo da je Amerika ojačala poziciju i učvrstila moć u Evropi koja postaje „svedena na ulogu američke predstraže prema Rusiji".
Predavanje msr Srđana Graovca „Godinu dana od američkog neuspeha u Avganistanu“ može se pogledati na Jutjub kanalu Kulturnog centra Novog Sada.