KAPIJE I FASADE ČUVAJU TAJNU VEKOVA: Zrenjanin je prepoznatljiv po svojoj zanosnoj arhitekturi

Zrenjanin, najveći i najautentičniji grad srednjeg Banata, prepoznatljiv je po svojoj zanosnoj arhitekturi, koju krasi istoricizam, koji obuhvata razdoblje od druge polovine 19. veka i teče uporedo sa stilom secesije, art dekoom i modernom i traje do početka Drugog svetskog rata.

- Veliki Bečkerek, danas Zrenjanin, od osamdesetih godina 19. veka, pa do početka Prvog svetskog rata bio je u ogromnom ekonomskom i kulturnom usponu i ubrzanom industrijskom razvoju, pa je to doprinelo aktivnoj građevinskoj delatnosti, kada je podignut veliki broj palata i privatnih kuća - kaže Bojan Kojičić, istoričar umetnosti iz zrenjaninskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.

NAPOMINjE da su upravo u tom periodu izgrađene najznačajnije građevine u stilu istoricizma, koje su definisale urbani karakter grada.

- Živim već skoro deceniju u gradiću Vilahu, na granici Austrije i Slovenije i glavna šetališna ulica me neverovatno podseća na grad mog detinjstva, kao da je preslikana - kaže Zrenjaninka Danijela Radin, koja deo letnjeg odmora provodi sa porodicom u gradu u kojem je rođena i odrasla i podržava ideju učestalih obnova i rekonstrukcija fasada, kapija, ajmfor prolaza i pasaža u centru grada.

MNOGI su nakon aktuelnog projekta energetske efikasnosti privatnih kuća i zgrada, pomislili da je ovo spas i produžetak lagodnog života za Šeherezadu, Bukovčevu palatu, pa i napuštenu Pinovu vilu u Zrenjaninu, ali stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Zrenjaninu, sa nekoliko reči raspršili su svaku nadu.

- Valja slediti primer Novog Sada, jer Grad mora da stane iza obnove i rekonstrukcije i uloži sredstva, a aktuelni projekat zamene prozora i sređivanja fasada, radi veće energetske efikasnosti, sa decenijskim problemom koji nas tišti - nema veze - dodaje Kojičić, uz nadu da će se i tako nešto jednom desiti i prelepi centar i ulice naokolo, kao što su Gimnazijska, Svetosavska, Pupinova, dobiti još lepši i blistaviji sjaj.

Dok se to ne dogodi, poručuju stručnjaci, arhitekte i istoričari umetnosti, sve je na pojedinačnim inicijativama i želji vlasnika pojedinih zgrada u centru grada na obalama Begeja, da fasade, drvene kapije sa ukrasima i ulazi odolevaju zubu vremena.

SRUŠENA KUĆA FILKOVIĆA

ZBOG dotrajalosti i opasnosti da se sama uruši, 2015. godine, nakon dva veka postojanja, do temelja je srušena kuća Filkovića u centru Zrenjanina. Šest godina posle, još uvek nema nikakvih naznaka da li će biti izgrađena replika kuće u strogom centru grada, na čijem mestu zjapi rupa. Razlog zašto još uvek nema planova za podizanje replike ove znamenite zgrade su brojni pravni sporovi između Grada i pojedinih vlasnika poslovnih i stambenih prostora.