Majka zaklela sina, šefa Ozne

CRKVA na Bobiji, gore iznad Ljubovije, koja je jedan od dragulja iz prošlosti Azbukovice, podignuta je na inicijativu pukovnika Dragoslava Račića, komandanta Cersko-majevičkog odreda Jugoslovenske vojske u otadžbini, na radnom sastanku u Orovici 1943, koju je prihvatio Draža Mihailović, otkriva nam vredni ljubovijski hroničar Milan Mladenović.

Na sastanku Štaba Vrhovne komande JKVO 21. februara 1944. zahtevani su veće angažovanje Srpske pravoslavne crkve i sistematska gradnja crkava na slobodnoj teritoriji.

Bobija, s najvišim vrhom Tornička Bobija (1.271 metar), sa svojim položajem, lepotom i vidikovcima, prava je planinska kraljica Azbukovice.

- Blagoslov za podizanje crkve na Bobiji dao je episkop žički Nikolaj Velimirović, a odobrenje je izdao general Draža Mihailović. Ona je sagrađena u vrtlogu Drugog svetskog rata, i danas je najpoznatija "četnička crkva" brvnara u zapadnoj Srbiji - kaže prota Mirko Vilotić, arhijerejski zamenik u Eparhiji šabačkoj SPC. - Crkve podignute za vreme rata, nova narodna vlast nazva "četničkim", iako ih je gradio narod otkako je sveta i veka.Bile su to crkve o kojim se nije smelo govoriti, u koje se nije smelo ići, u kojima su krišom obavljana krštenja i venčanja. Samo hrabri se nisu plašili Udbinih spiskova, u koje su unošena imena vernika i prijatelja Crkve. Vernike su bojkotovali narodna vlast, pojedine komšije i srodnici, smatrani su neprijateljima naroda, optuživani da urušavaju sistem.

Pročitajte još: Vekovni čuvari svoje vere

SMATRANO je da sve što se dovodi u vezu sa četničkim pokretom treba iskoreniti, tako da je rukovodstvo azbukovačkog sreza, pod jakim uticajem okružne "narodne vlasti" i Ozne iz Šapca, rešilo da po svaku cenu sruši crkvu na Bobiji 1945. godine.

Prvi pokušaj rušenja, prema saznanjima hroničara Milana Mladenovića, bio je izveden uz pretnje, ucene, hapšenja, batinanje i razne spletke, a narod tri okolna sela se samoorganizovao da zaštiti svoju crkvu koju je sam izgradio. Kao tobožnji neprijatelji svoga naroda, trpeli su nečuveni teror Ozne (Odeljenja za zaštitu naroda) i šikaniranje pojedinaca iz NOO, gde su pojedinci žigosani i bojkotovani od svoje rodbine, komšija i članova porodice.

Crkva brvnara na planini Bobiji - Foto V. Mitrić

Samoorganizovali su se za odbranu svoje svetinje, zalažući svoj život i nudeći buduću lojalnost.

Posle žučnih zborova i fizičkih obračuna tokom letnjeg perioda 1945, situacija oko rušenja crkve na Bobiji se stišala, uz napetost i nepoverenje. Posle paljenja Crkve Svetog cara Konstantina i Jelene na Rožnju krajem 1945. godine, stanje u vezi sa crkvom na Bobiji došlo je do usijanja. Zborovi meštana Orovice, Košalja, Tornika i Savkovića, nakon razgovora s predstavnicima sreske vlasti u Ljuboviji, molili su da se ne ruši crkva, u ime naroda triju sela. Potom su meštani bili izričiti da će, ukoliko bude srušena "četnička crkva" na Bobiji, sami srušiti "četničke škole" u Gornjim Košljama i Orovici.

KAKO su tada naveli, oni su u ime naroda i za svoje potrebe gradili, kako škole, tako i crkvu, u vreme vlasti Ravnogorskog pokreta. Stanje u ovim živopisnim predelima Azbukovice, toliko se otrglo kontroli da su gorštaci zapretili "dizanjem ustanka" protiv lokalne narodne vlasti i o tome upoznali njihove pretpostavljene. Posle "zborovanja", tokom prvih meseci 1946. narodna vlast u Srezu azbukovačkom donela je odluku da postojeća crkva na Bobiji nema stalnog sveštenika i da treba da se priključi Orovičkoj parohiji, i odobrila da se crkva osvešta, što je učinjeno 11. juna 1946. godine.

Prema svedočenju igumana manastira Pustinja, Antonija Đurđevića, iz 1980. godine, a što su potvrdili i meštani Savkovića, u toku rata podignuta je crkva brvnara Svetog kneza Lazara na Bobiji. Po naredbi Ozne, ova "četnička crkva" je trebalo da doživi sudbinu ostalih sličnih crkava u Srbiji.

- Nakon paljenja crkve na Rožnju, na redu je bila crkva na Bobiji - zapisao je iguman Antonije, koji će kasnije dići manastir Tronošu bukvalno iz pepela. - Kada je to saznala Jela zvana Begija, majka šefa ljubovijske Ozne, skrhana i slabašna starica, u duši prava hrišćanka i Srpkinja, velikog i hrabrog srca, kleknula je pred svog sina i očajnički zavapila: "Sine, tako ti majčine hrane, ako to ne sprečiš bićemo prokleti i od ovog i onoga sveta i bićemo sramni i kod Boga i svog naroda!"

Stameni komandant Ozne podigao je majku sa zemlje, prigrlio je čvrsto, osetivši njenu ljubav prema Crkvi i njenom pokolenju, bez ikakve grimase na licu niti jedne izgovorene reči. Okrenuo se ispred majčine kuće i uputio se svojim oznašima u Ljuboviju. Zahvaljujući ovoj hrabroj Srpkinji, u Crkvi Svetog mučenika kneza Lazara na Bobiji i danas se čuje služba božja i odvijaju se krštenja i venčanja, jer je tada bogomolja zaštićena od rušenja.