Koliko je (sa)čuvano kulturno nasleđe Balkana

Ciklus predavanja u Severnoj Makedoniji, na temu „Kulturno nasleđe – spona među narodimaˮ, istoričar Dejan Ristić uoči vikenda završio je u Ohridu, posle izuzetno posećenih sesija održanih u Skoplju na Filozofskom fakultetu državnog Univerziteta sv Kiril i Metodi, u Kumanovu u biblioteci „Tane Georijevski“ i Domu kulture u Bitolju.

Izuzetno bogatstvo kulturne baštine sa arheološkim lokalitetima, prostornim kulturno-istorijskim celinama, bogomoljama, utvrđenjima, javnim spomenicima, bojištima, vojnim memorijalima i mestima stradanja, arhivima, bibliotekama, muzejima, galerijama... čine Balkansko poluostrvo prepoznatljivim u evropskim i svetskim okvirima, ukazao je istoričar na predavanjima u Severnoj Makedoniji.

- Bogatsvo kulturnog nasleđa na teritoriji Srbije i Severne Makedonije nas obavezuje da se radi mnogo više i bolje. Jer ono je zaista izuzetno i bez njega se ne mogu zamisliti naše kulture, izjavio je Ristić za Novosti, podsetivši da je ipak, mali deo kulturnog nasleđa dveju država zastupljen na listi UNESKO-a.

Pročitajte još: Kulturno nasleđe - spona među narodima

- Naša nekadašnja zajednička država je bila jedan od osnivača. Ugovorom o sukcesiji, država Srbija je preuzela sva prava zemalja naslednica pa samim tim je i jedan od osnivača UNESK-a. Na UNESKO postoje tri liste kulturnog nasleđa. Reprezentativna lista nepokretnog kulturnog nasleđa, reprezentativna lista pokretnog kulturnog nasleđa, koje nosi lep naziv - „Pamćenje sveta“ i reprezentativna lista nematerijalnog kulturnog nasleđa. Za sve naše zemlje je bitno da budemo na tim listama što prisutniji sa što većim brojem nominacija, rekao je.

Srbija na reprezentativnoj listi nepokretnog kulturnog nasleđa UNESKO, među skoro 1000 lokaliteta kulturnog i prirodnog bogatstva širom sveta, mesta izuzetne univerzalne vrednosti, ima osam unosa, potsetio je Ristić. Arheološki lokalitet Gamzigrad – Romulijana, Bogorodičin manastir u Studenici, Stari Ras sa Sopoćanima, koji obuhvata Đurđeve stupove, crkvu svetih apostola Petra i Pavla u Rasu i četiri srednjovekovna spomenika na Kosovu i Metohiji – Pećka patrijaršija, kao sedište Srpske pravoslavne crkve, gde se nalzi tron Svetog Save, manastir Gračanica, crkva Bogorodice Ljevike u Prizrenu i manastir Visoki Dečani. I, jedina regionalna nominadžcija - Stećci.

Dejan Ristić

Na listi „Pamćenje sveta“, Srbija je zastupljena sa tri unosa Miroslavljervo jevanđelje, prvi srpski rukopis s kraja 12. veka, arhivska građa Nikola Tesla, koja se čuva u Muzeju Nikola Tesla u Beogradu i dokumenti objave rata Austrougarske Srbiji – kojima je označen početak Prvog svetskog rata.

Pročitajte još: Istoričar Dejan Ristić: Srbi imaju bogato kulturno nasleđe, ali je potrebno da ga očuvaju

Na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbija je zastupljena sa porodičnom slavom, kolom i pevanjem uz gusle.

- Severna Makedonija je na reprezentaivnoj listi nepokretnih kulturnih vrednosti zaspupljena samo sa jednim unosom iz 1979. u doba socijalističke Jugoslavije – Prirodne lepote i kulturno nasleđe Ohrida i okoline. Na listi pokretnog kulturnog nasleđa iz Severne Makedonije ne postiji ni jedan unos, primetio je Ristić. A na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa iz Severne Makedonije je nekoliko unosa u tri godine zaredom 2013, 2014 i 2015. Verski obred, proslava 40 mučenika u Štipu, autohtoni običaj, Kopačka igra iz sela Dramče, redak i neobičan običaj i Glasečko iz sela Donji Polog. Etnomuzikolozi kažu da je to u evropskim okvirima potpuna specifičnost. To je dvoglasni muški napev.

U osnovi predavanja Ristić je ukazao na koji način kulturno nasleđe predstavlja sponu među narodima i zašto bi ga trebalo posmatrati kao bogatstvo u različitostima. Koliko poznajemo, na koji način čuvamo i kako upravljamo sopstvenim kulturnim nasleđem? Šta je ono što predstavlja svetsku vrednost? Po čemu Balkansko poluostrvo može biti prepoznatljivo na svetskim kulturnim i turističkim mapama...