Gusle moje od javora suva!

KADA sam počeo razgovor sa Boškom Golijaninom, jednim od naših najpoznatijih guslara, i upitao ga kada se upoznao sa tim drevnim instrumentom odnosno počeo da peva uz gusle, odmah me ispravio.

- Nije pravilno reći, da neko peva i svira uz gusle, već da kazuje stihove iz epskih i drugih pesama uz pratnju gusala. Po predanju, gusle su počeli da prave i uz njih pevaju usamljeni ljudi, verovatno čobani, kojima su one bile jedini razgovor u samoći - priča Golijanin.

Sa guslama se upoznao u roditeljskom domu u selu Bistročaj, kod Trnova, u kome su gusle kao i u većini domaćinstava stajale uz ikonu i gde se učio duhovnosti i srpskoj tradiciji.

Odlaskom na školovanje u Sarajevo, učlanjuje se u guslarsko društvo "Filip Višnjić", gde se upoznaje sa poznatim guslarima i usavršava veštinu sviranja i pevanja uz gusle, a zatim ulazi u novoosnovano društvo "Gavrilo Princip", čiji je i danas član. S njima je obišao i celu bivšu Jugoslaviju, što po revijalnim, što po takmičarskim nastupima.

Golijanin nosi titulu narodnog guslara, koja se dobija pobedom na Saveznom festivalu guslara, ili višebrojnim učešćem finala republičkih festivala. Do sada je izdao nekoliko nosača zvuka i učestvovao na velikom broju večeri guslara, koje su često imale i humanitarni karakter.

PROČITAJTE JOŠ - Guslar i pisac niže "desetke" u indeksu

- Gusle su simbol srpskog narodnog pamćenja u dugoj borbi za opstanak. Nekada su bile zabranjivane, smatrane zastarelim instrumentom. Međutim, one su se mogle čuti i na dvoru Stefana Prvovenčanog i na venčanju cara Dušana. Nemački pesnik Gete učio je srpski jezik da bi shvatio deseterac, koji se peva uz gusle. Sreća je da gusle opstaju i zato su zaslužne škole pri guslarskim društvima u Beogradu, na Palama i u Hercegovini - kaže Golijanin.

Gusle su se našle na Uneskovoj listi nematerijalne baštine, ali bilo je dosta sporenja oko toga čije su. Treba reći da postoji Savez srpskih guslara, kao jedina krovna organizacija ostala od bivše Jugoslavije, a sastoji se iz Saveza guslara Srbije, Republike Srpske i Crne Gore, što će reći da pripadaju svakoj od tih srpskih zemalja.

Kao relativno mladi guslar slušao je i učio od iskusnih guslara, kao što su Kosta Plakalović, Boško Vujačić, Đorđe Koprivica i drugih, ali je izgrađivao sopstveni stil, i kako nam reče, uzor su mu same gusle.

- Gusle se prave isključivo od javorova drveta i sastoje se od karlice, na kojoj je jareća koža, gudala na kome je konjska dlaka, i drške na kojoj može biti neki od simbola. Najčešće su to orao, kao simbol slobode i visine, ili kozja glava kao znak opstanka kroz vekove - dodaje Golijanin.

PRSTENOVANjE I SEČA

KADA se ode u šumu, da se bira drvo za gusle trebalo bi prvo izvršiti tzv. prstenovanje. To znači da se odstrani kora sa drveta u obliku prstena u visini od jednog metra, da ne bi dobijalo vlagu, i u tom stanju treba da ostane godinu dana. Tako se drvo stvrdne, dođe do neke vrste kaljenja, kao kod metala. Bitno je da se drvo seče kada je pun mesec, jer ga kao takvog neće crv načeti, pa gusle mogu da traju dugo, i do 200 godina - naglašava Golijanin.