SEĆANJE NA VOJISLAVA TANKOSIĆA: Trsteničani slave velikog majora

PRE 103 godine, u Trsteniku je prestalo da kuca srce majora Vojislava Tankosića (1880-1915), jednog od osnivača "Crne ruke", junaka balkanskih ratova i Prvog svetskog rata i majstora špijunaže. Iako rođen u Rukladi, nedaleko od Uba, ime svojeglavog obaveštajca i komitskog vojvode dovodi se u vezu sa gradićem na Zapadnoj Moravi, gde je posle teškog ranjavanja u borbi u Igrištu kod Velikog Popovića, 31. oktobra, prebačen vozom, i gde je podlegao teškim ranama 2. novembra 1915. godine.

PROČITAJTE JOŠ - KAKO JE SAHRANjIVAN SLAVNI MAJOR: Senka Tankosića nad Trstenikom

U Trsteniku, Tankosić odavno ima ulicu, a 2005. godine, tu mu je podignut i spomenik, na koji su, povodom godišnjice stradanja, istoričari, đaci i predstavnici više institucija položili vence.

PROČITAJTE JOŠ - Tankosić šamarao i velikog Čerčila?

- O dedi sam odlučio da napišem knjigu pre 25 godina, kada sam počeo da nailazim na rasute podatke o njemu - svedoči, za "Novosti", inženjer Gradimir Nikolić, unuk Mileve Nikolić, rođene sestre majora Tankosića, koji je položio venac na spomenik. - Prva knjiga iz 1998. godine nije imala odjeka, jer je to bilo doba previranja. Pre šest godina objavio sam dedinu biografiju "Mirno spavaj, vojvodo", i to je bila sasvim druga priča. Danas se o vojvodi Tankosiću dosta govori i interesovanje za njega ne jenjava.

Vojislav Tankosić Foto Arhiv Muzeja u Trsteniku

- Nije slučajno što su Tankosića, ranjenog, preneli u Trstenik, gde su imali i sopstvenu crnorukačku i komitsku infrastrukturu - predočava profesor istorije iz Trstenika Ivan Nešić. - Nije potvrđeno da je s poznatim ranjenikom pristigla i arhiva "Crne ruke" sa dragocenostima. Ostala je priča da su takva svedočanstva zakopana negde u okolini grada.

PROFESOR književnosti Velibor Lazarević smatra da enigma koja prati Tankosića počinje od činjenice da su njegovi ostaci pohranjeni najmanje dva puta, a prvi put verovatno na vojničkom groblju. Austrougari se nisu smirili dok nisu došli u Trstenik, obavili ekshumaciju, fotografisali leš i grob i to objavili u štampi.

- Iskreno, sumnjam da je reč o autentičnim fotografijama, a misteriju produbljuju i dalji događaji: Tankosićeva majka Milja i njegovi ratni drugovi su 1922. godine, prema zvaničnoj verziji, preneli kosti na Novo groblje u Beogradu, uz državne počasti - iznosi Lazarević. - Međutim, u selu Bela Voda, između Kruševca i Trstenika, naručuje se kripta 1936. ispod oltara crkve, i tu se, prema nekim svedočenjima, prebacuju posmrtni ostaci Tankosića, jednog podnarednika i jednog vojnika. Pronađene su i pločice, činovi pešadijskog majora.

Austrougari objavili fotografije Tankosićevog leša

OŠAMARIO I ČERČILA

PRAVIČNI kavgadžija kakav je bio, major Vojislav Tankosić se živo raspravljao po Beogradu sa princom Đorđem i ministrom Stojanom Protićem, ali i sa Vinstonom Čerčilom, nakon što je budući britanski premijer, kao dopisnik iz Burskog rata, nepovoljno opisao Srbe. Unuk Gradimir Nikolić veruje da je Tankosić po dojavi, tada mladog novinara Čerčila, na proputovanju 1903. godine, pronašao u kafani "Grčka kraljica" u prestonici i tu mu, pred svima, opalio šamar.

Potomak Gradimir Nikolić

AUSTRIJANCI TRAŽILI HAPŠENjE

KOLIKO je major Voja Tankosić bio trn u oku carskim vlastima, jasno se vidi u Julskom ultimatumu, gde piše da su bolni događaji od 28. juna pokazali da u Srbiji postoji subverzivni pokret, čiji je cilj odvajanje izvesnih delova teritorije od monarhije, te da je taj pokret doveo do niza pokušaja atentata i ubistava van kraljevina.

- Tražili su Tankosićevo hapšenje, dokazujući njegovo učešće u ubistvu nadvojvode Franca Ferdinanda. Naveli su da je plan skovan u Beogradu, a da je u tome pomagao Tankosić - iznosi Jelena Vukčević, istoričarka muzejske zbirke u Trsteniku. - Major je zaista bio i uhapšen, ali ga je objava Prvog svetskog rata oslobodila i ponovo poslala na front.