Luksuzne štale za taorske krave

SIGA je dekorativni kamen kojim je plemstvo u srednjem veku zidalo crkve i palate, a i danas ga za ukrašavanje vila koriste imućni građani. Zato se svi koji posete Gornji Taor u Valjevskim planinama čude bogatstvu seljana koji sigom grade "rezidencije" za malobrojnu stoku i pomoćne objekte za poljoprivredne mašine.

- Kamen siga ili bigar bio je veoma cenjen u srednjem veku, jer je lagan i lak za obradu, pa je korišćen kao glavni građevinski materijal za kupole, svodove i lukove crkava i palata - kaže arheolog dr Dejan Radičević. - Pretpostavlja se da sva siga u srednjovekovnim crkvama od Valjeva do Kosjerića potiče iz Taora. Ovde je do 20. veka postojao jak zanatski centar, koji je stvorio i sopstveni umetnički stil, što se vidi po monumentalnim spomenicima na taorskom groblju, koji su jedinstveni u Srbiji.

PROČITAJTE I: "Teslom" označili dinar iz Bahreina

Kad nema kiše, stotine turista dolaze svakog prolećnog vikenda da vide prelepe slapove Taorskih vrela koji penušaju preko kaskada od sige. Ništa manje se ne dive luksuznim štalama koje u čudu fotografišu. Taorci su već navikli da objašnjavaju ljubopitljivim gostima da oni ukrasnu sigu ne koriste "iz besa", već zbog nužde. Naime, u siromašnom selu izolovanom lošim saobraćajnicama koristi se najjeftiniji i najpristupačniji građevinski materijal, pa nije čudo videti skromnog taorskog domaćina kako motornom testerom iz najbližeg bigarskog brega seče blokove kamena. Tako je nedaleko od bajkovitih Taorskih vrela s 11 napuštenih vodenica nikla nova atrakcija, majdan koji liči na gradilište egipatskih piramida. Neki od posetilaca dušebrižno kažu da bi trebalo zaštititi taorski lepi kamen, a Taorci im uzvraćaju pitanjem - ko će njih, ljude, da zaštiti od izolacije i nemaštine.

Većina kuća u ovom selu je pusta. Stanovništvo je pobeglo iz nekad brojnog i naprednog mesta, koje je u 20. veku izolovano lošim saobraćajnicama od obližnjih Valjeva i Kosjerića.

- Kažu nam da je problem u sukobu nadležnosti. Taor je poslednje selo u valjevskoj opštini, nadležnoj za put u granicama naselja, gde je stigao asfalt. Problem je nekoliko kilometara makadamskih deonica koji nas dele od asfalta ka Valjevu i Kosjeriću, jer su to, kako kažu, putevi višeg reda, državni. A država ima uvek važnija posla od nas. Svakog vikenda u proleće dolaze stotine turista organizovano, autobusima, na jedan dan, da vide Taorska vrela. Kažu da će dolaziti i svojim kolima i ostajati duže kad budemo imali put. Daj bože da mi do tada preteknemo - kaže Miloš Jeftović, predsednik MZ Donji Taor.

GRAĐANI SREDNjOVEKOVNE VAROŠI

SELjANI Taora sa setom kažu da su i oni bili građani, ali u srednjem veku. Ostaci Taorskog grada nikad nisu istraživani, kao i većina srpskih srednjovekovnih naselja, nalaze se na visu koji motri na važan stari put koji je iz Užica preko Kosjerića i Taora vodio prema Valjevu i dolini Kolubare.

- Tad smo, vele naučnici, bili na magistrali, a danas imamo asfaltni put samo kroz selo, valjda da budemo bolje povezani s grobljem - kaže Jeftović.